Υπάρχει μια από τις πρώτες ταινίες του Κεν Λόουτς, το «Κες» του 1969, μια συγκλονιστική ιστορία ενηλικίωσης, με πρωταγωνιστή ένα 13χρονο αγόρι της εργατικής τάξης στην αγγλική επαρχία που περνάει πολύ δύσκολα στο σπίτι και στο σχολείο, η ζωή του οποίου αλλάζει εντελώς όταν βρίσκει και υιοθετεί ένα γεράκι. Το μεγάλωμα και η εκπαίδευση του γερακιού δίνουν νόημα στη ζωή του, και οι γνώσεις του για την άγρια ζωή τον κάνουν δημοφιλή στο σχολείο, ανοίγοντας και τους ορίζοντές του, γιατί για πρώτη φορά του επιτρέπεται να κάνει όνειρα. Κλέβει ένα βιβλίο που αναφέρει τα πάντα για τα γεράκια και μελετάει σχολαστικά για αυτά. Το βιβλίο του Τζον Άλεκ Μπέικερ, ο «Πετρίτης», κυκλοφόρησε το 1967, και θα μπορούσε να είναι αυτό που έκανε τον Μπίλι να λατρέψει τα γεράκια και την ελεύθερη φύση τους, –αυτά που στη συναρπαστική αφήγηση του Μπέικερ περιγράφονται ως θαύμα της δημιουργίας.
Ο Πετρίτης, που είναι ένα είδος γερακιού, ήταν το αντικείμενο καθημερινής παρατήρησης του Μπέικερ για χρόνια, από το 1954 ως το 1963. Έπαιρνε το ποδήλατό του και επισκεπτόταν την περιοχή του πετρίτη στους υδροβιότοπους της ανατολικής Αγγλίας, στην εξοχή του Έσσεξ, καταγράφοντας στη συνέχεια ημερολογιακά, σε 667 σελίδες σχολικού τετραδίου, όλα όσα παρατηρούσε: Τον πετρίτη να πετά στον ουρανό και να κινείται με αστραπιαία ταχύτητα, να κυνηγά, να σκοτώνει, να τρώει, να παίζει, να κάνει μπάνιο. Θαυμάζει αυτόν τον απαράμιλλο θηρευτή, το ταχύτερο πλάσμα στον κόσμο, που εξαιτίας του ανθρώπου κινδυνεύει να χαθεί από το πρόσωπο της γης, τον ακολουθεί αδιάκοπα, εμμονικά, καταγράφοντας εκστατικά τις κινήσεις του. Το βιβλίο που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Collins με το υλικό από τα χειρόγραφά του είναι ένα μοναδικό έργο της αγγλικής λογοτεχνίας, το οποίο δημιούργησε μεγάλη αίσθηση στο τέλος της δεκαετίας του ’60, αλλά γρήγορα ξεχάστηκε και παρέμενε για πολλά χρόνια δυσεύρετο και σπάνιο.
Πριν από δεκαπέντε χρόνια, οι κριτικοί και το κοινό το ανακάλυψαν ξανά και η επανακυκλοφορία του ήταν γεγονός, γιατί είναι ένα από τα κλασικά έργα της φυσιογραφικής γραμματείας. Πέρα από τον διαφορετικό τρόπο που παρουσιάζει το πώς βλέπουμε –μια οπτική που μόνο με την άνευ όρων υποταγή του θεατή στο αντικείμενο της παρατήρησής του μπορεί να κερδηθεί– αποτελεί και ένα ανυπέρβλητο κείμενο πάνω στην ίδια τη γλώσσα και στο πώς οι λέξεις μπορούν να ανταπεξέλθουν στη δυσκολότερη αποστολή: να μιλήσουν για «αυτό που όντως υπάρχει».
Όταν ο «Πετρίτης» κυκλοφόρησε στη χαρτόδετη έκδοση του Penguin το 1970 –με το εντυπωσιακό εξώφυλλο που είχε σχεδιάσει ο Μπράιαν Πράις Τόμας– το βιογραφικό σημείωμα του συγγραφέα δεν αποκάλυπτε και πολλά: «Ο Τζον Α. Μπέικερ διανύει την πέμπτη δεκαετία της ζωής του και ζει με τη σύζυγό του στο Έσσεξ. Δεν έχει τηλέφωνο και η κοινωνική του ζωή είναι πολύ περιορισμένη. Απ’ όταν σταμάτησε το σχολείο, στα δεκαεπτά του, έχει αλλάξει γύρω στις δεκαπέντε δουλειές, στις οποίες περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, το κόψιμο δέντρων, και το κουβάλημα βιβλίων με το καροτσάκι στο Βρετανικό Μουσείο. Σε καμία απ’ αυτές τις δουλειές δεν γνώρισε επιτυχία. Το 1965 έπαψε να εργάζεται, ζώντας εφεξής με τις αποταμιεύσεις του, και αφιερώνοντας όλο τον χρόνο του στην εμμονή των τελευταίων δέκα ετών της ζωής του: τον πετρίτη. Έγραψε πέντε διαφορετικές εκδοχές του κειμένου του για το εν λόγω πουλί, προτού αποφασίσει να το υποβάλει προς δημοσίευση. Μολονότι ούτε είχε σπουδάσει ορνιθολογία ούτε είχε ξαναγράψει ποτέ του βιβλίο, όταν το έργο εκδόθηκε το 1967, έγινε δεκτό με ενθουσιώδεις κριτικές και επαίνους για τη λυρική του πρόζα. Αργότερα, την ίδια χρονιά, του απονεμήθηκε το σημαντικό DuffCooperPrize. Το δεύτερο βιβλίο του, Ο “Λόφος του Καλοκαιριού”, κυκλοφόρησε το 1969 και κέρδισε επίσης τον πάνδημο έπαινο των κριτικών».
Στα ελληνικά ο Πετρίτης κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δώμα σε μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το βιβλίο.
Εκφώνηση: Μαρία Δρουκοπούλου
