Εν μέσω κατάρρευσης της διεθνούς συμφωνίας για τη ρύπανση από πλαστικά, οι επιστήμονες αναδεικνύουν τον ρόλο περιβαλλοντικών παραγόντων στην κρίση γονιμότητας.
Απαραίτητη είναι η άμεση λήψη μέτρων για τον περιορισμό της χρήσης χημικών προσθέτων στα πλαστικά που σχετίζονται με τη δραματική πτώση της ανδρικής γονιμότητας, προειδοποιεί κορυφαία ειδικός στην αναπαραγωγική υγεία, καθώς οι διαφωνίες για τη ρύθμιση των χημικών ουσιών οδήγησαν σε αδιέξοδο τις διαπραγματεύσεις για μια κρίσιμη διεθνή συνθήκη κατά της ρύπανσης από πλαστικά.
Παγκοσμίως, οι μελέτες δείχνουν ότι ο αριθμός σπερματοζωαρίων μειώνεται με ρυθμό περίπου 1% τον χρόνο τα τελευταία 50 χρόνια, ενώ αντίστοιχη πτώση παρατηρείται και στη συνολική ανθρώπινη γονιμότητα.
Αν και η παχυσαρκία, ο καθιστικός τρόπος ζωής και η γήρανση του πληθυσμού θεωρούνται πιθανές αιτίες, η δρα Σάνα Σουόν, καθηγήτρια περιβαλλοντικής ιατρικής και δημόσιας υγείας στην Ιατρική Σχολή Icahn στο Όρος Σινά της Νέας Υόρκης, υπογραμμίζει ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν τον πιο καθοριστικό ρόλο.
Η ίδια σημειώνει ότι η πτώση οφείλεται «σε μεγάλο βαθμό, αν και όχι αποκλειστικά, σε τοξίνες του περιβάλλοντος που έχουν την ικανότητα να παρεμβαίνουν στις στεροειδείς ορμόνες».
Το 2017, η Σουόν και οι συνεργάτες της δημοσίευσαν μετα-ανάλυση που έδειχνε μείωση σχεδόν 60% στον αριθμό σπερματοζωαρίων σε άνδρες της Βόρειας Αμερικής, της Ευρώπης και της Αυστραλίας από το 1973 έως το 2011. Το 2023, η έρευνα επαναλήφθηκε, επεκτάθηκε έως το 2018 και συμπεριέλαβε δεδομένα από την Αφρική, την Ασία και τη Νότια Αμερική, με ακόμη πιο ανησυχητικά αποτελέσματα.
«Διαχωρίσαμε τις χώρες σε δυτικές και μη δυτικές για λόγους ανάλυσης, και σε όλες διαπιστώσαμε σημαντική μείωση», ανέφερε. «Αυτό που ήταν ιδιαίτερα ανησυχητικό, είναι πως αν κοιτάξει κανείς μελέτες μετά το 2000, η πτώση ξεπερνά το 2% ετησίως – ο ρυθμός της μείωσης έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια».
Η προειδοποίησή της έρχεται την ώρα που εντείνεται η ανησυχία για τις επιπτώσεις της χημικής τοξικότητας στην ανθρώπινη και περιβαλλοντική υγεία. Πριν από δύο εβδομάδες, έκθεση της Deep Science Ventures -εταιρείας που αναπτύσσει λύσεις για το περιβάλλον και αξιολογήθηκε από τη Σουόν- προειδοποίησε ότι η χημική ρύπανση αποτελεί «απειλή αντίστοιχης κλίμακας με την κλιματική αλλαγή», αν και συγκεντρώνει πολύ λιγότερη προσοχή.
Οι ένοχοι: φθαλικές ενώσεις και δισφαινόλες στα πλαστικά
Η μείωση του σπέρματος από το 1950 συσχετίζεται αντιστρόφως με την εκρηκτική αύξηση της χρήσης πλαστικών. Η Σουόν εξηγεί ότι υπάρχει πλέον τεκμηριωμένη σύνδεση ανάμεσα σε κοινά πρόσθετα των πλαστικών και την πτώση της ανδρικής γονιμότητας.
«Οι φθαλικές ενώσεις (phthalates) προστίθενται στα πλαστικά για να τα κάνουν πιο μαλακά και εύκαμπτα», σημειώνει. «Κάθε φορά που πιάνετε ένα μαλακό μπουκάλι νερού, σωληνάκια -όπως τα ιατρικά- ή ένα δοχείο τροφίμων που είναι μαλακό, έρχεστε σε επαφή με φθαλικές ενώσεις».
«Από την άλλη, το “κακό δίδυμο” των φθαλικών ενώσεων είναι οι δισφαινόλες (bisphenols). Αν οι πρώτες κάνουν τα πλαστικά μαλακά, οι δεύτερες τα κάνουν σκληρά και άκαμπτα. Οι φθαλικές ενώσεις μειώνουν την τεστοστερόνη, ενώ οι δισφαινόλες αυξάνουν τα οιστρογόνα».
Οι επιπτώσεις αυτών και άλλων ενδοκρινικών διαταρακτών είναι ιδιαίτερα έντονες σε έμβρυα και έγκυες γυναίκες. Έρευνα της Σουόν έχει δείξει ότι η έκθεση σε φθαλικές ενώσεις σε κρίσιμα στάδια της κύησης μπορεί να προκαλέσει λεπτές αλλά σημαντικές ανωμαλίες στη σεξουαλική ανάπτυξη των αγοριών.
Το λεγόμενο «σύνδρομο φθαλικών ενώσεων» μπορεί να περιλαμβάνει μικρότερο μέγεθος πέους, μειωμένη απόσταση μεταξύ γεννητικών οργάνων και πρωκτού, και –στην ενηλικίωση-χαμηλότερο αριθμό σπερματοζωαρίων.
«Δείξαμε τη σύνδεση μεταξύ της έκθεσης και της γονιμότητας», αναφέρει. «Κι όταν βλέπεις τον συνολικό αριθμό σπερματοζωαρίων να πέφτει παγκοσμίως, πιστεύω ότι βλέπεις το αποτύπωμα αυτής της πρώιμης έκθεσης».
Διαπραγματεύσεις για το πλαστικό χωρίς αποτέλεσμα
Η Σουόν απέφυγε να σχολιάσει τις εν εξελίξει συνομιλίες στη Γενεύη για μια συνολική συνθήκη τερματισμού της κρίσης πλαστικής ρύπανσης, ωστόσο τόνισε ότι απαιτείται δράση για τον περιορισμό των πλαστικών προσθέτων και ανάπτυξη ασφαλέστερων υποκατάστατων.
«Στο μεταξύ, οι άνθρωποι μπορούν να είναι πιο προσεκτικοί», είπε. «Να επαναχρησιμοποιούν υλικά, να αποφεύγουν τα μαλακά πλαστικά στα δοχεία τροφίμων, να κουβαλούν μικρά γυάλινα μπουκάλια. Είναι σημαντικά όλα αυτά, αλλά δεν λύνουν το μεγαλύτερο πρόβλημα: πώς μπορούμε να φτιάξουμε τα υλικά που έχουμε μάθει να χρησιμοποιούμε με πιο ασφαλή τρόπο».
Ωστόσο, οι ενδείξεις για λύση δεν είναι ενθαρρυντικές. Μετά από σχεδόν δύο εβδομάδες διαπραγματεύσεων στη Γενεύη, οι συνομιλίες κατέρρευσαν, καθώς χώρες παραγωγοί πετρελαίου και φυσικού αερίου απέρριψαν προτάσεις για περιορισμό της παραγωγής και των χημικών.
Σχεδόν 100 χώρες είχαν υπογράψει δήλωση που ζητούσε «νομικά δεσμευτική υποχρέωση για σταδιακή κατάργηση των πιο επιβλαβών πλαστικών προϊόντων και χημικών ουσιών». Ωστόσο, τα κείμενα που κατέθεσε ο πρόεδρος της επιτροπής διαπραγμάτευσης, Λουίς Βάγιας Βαλδιβιέσο, παρέλειψαν κάθε αναφορά σε έλεγχο χημικών ουσιών.
Με πληροφορίες από Guardian
