Ήταν το καλοκαίρι που η χώρα σταμάτησε να ανασαίνει. Το 1987 πέρασε στην ιστορία ως το πιο φονικό καλοκαίρι για την Ελλάδα, όταν ένα ασυνήθιστα παρατεταμένο κύμα καύσωνα προκάλεσε πάνω από 1.000 θανάτους, μετατρέποντας τα αστικά κέντρα σε φούρνους και τα σπίτια σε παγίδες θανάτου.
Η χρονιά είχε ξεκινήσει με έναν από τους ψυχρότερους Μάρτηδες των τελευταίων δεκαετιών. Χιόνια στην Αθήνα, πολικές θερμοκρασίες στην Εύβοια και -18°C στα Τρίκαλα. Η ψευδαίσθηση πως ο βαρύς χειμώνας θα έφερνε ήπιο καλοκαίρι αποδείχθηκε μοιραία.
Από τα μέσα Ιουλίου, η ζέστη άρχισε να γίνεται απειλητική. Οι θερμοκρασίες σκαρφάλωναν ασταμάτητα και παρέμεναν σταθερά πάνω από 40°C για σχεδόν δέκα ημέρες. Η Ελευσίνα άγγιξε τους 45°C, η Νέα Φιλαδέλφεια τους 44°C, ενώ οι νύχτες δεν προσέφεραν καμία ανακούφιση: οι ελάχιστες θερμοκρασίες δεν έπεφταν κάτω από τους 30°C.
Την ίδια στιγμή, οι πόλεις έμοιαζαν απροστάτευτες. Ούτε κλιματιστικά, ούτε οργανωμένη πολιτική προστασία. Ο κόσμος δροσίζονταν με ανεμιστήρες – όταν υπήρχαν – και άνοιχτά παράθυρα. Η λέξη «θερμοπληξία» μπήκε ξαφνικά στο λεξιλόγιο της καθημερινότητας, με τα νοσοκομεία να καταρρέουν από την πίεση και τα νεκροτομεία να αδυνατούν να ανταποκριθούν.
Οι εικόνες ήταν σοκαριστικές. Ηλεκτροδότηση με προβλήματα, σωροί σε θαλάμους και διάδρομους, οικογένειες να καλούνται πίσω από τις διακοπές για να παραλάβουν τους ηλικιωμένους συγγενείς τους. Η εφημερίδα Έθνος έγραψε το χαρακτηριστικό: «Σε Τρένα οι Νεκροί», μια δραματική σύνοψη του χάους.
Μέσα σε όλα, δεν έλειψαν οι εκμεταλλευτές. Νερό σε ποτήρια πωλείτο στη διπλή τιμή, ενώ οι δημόσιες βρύσες στέρευαν. Στην Πανεπιστημίου, κάποιοι προσπαθούσαν να πουλήσουν λίγη δροσιά έναντι αλόγιστων ποσών.
Η τραγωδία του ’87 λειτούργησε σαν σεισμός στο κράτος πρόνοιας: οι πρώτες μαζικές εγκαταστάσεις κλιματιστικών ξεκίνησαν την επόμενη χρονιά, ενώ δημιουργήθηκε σταδιακά και πλαίσιο ενημέρωσης και πρόληψης για τα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Αν και έχουν περάσει σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, το καλοκαίρι του 1987 εξακολουθεί να στοιχειώνει τη συλλογική μνήμη. Όχι μόνο για τη φονική του ένταση, αλλά και γιατί μας θύμισε – με τον πιο σκληρό τρόπο – ότι η φύση δεν συγχωρεί την αμέλεια.
