Ο Θωμάς Καναβός γεννήθηκε στο συνοικισμό Βαρκά Ανθηρού το 1923, ήταν γιος του Ηλία Καναβού ή Λία Γιάννη (του Λάμπρου) και της Αικατερίνης (από Βαλκάνο Τρικάλων) με αδέρφια του τον Κωνσταντίνο (γνωστό μας και ως Ντέτση), τη Γιαννούλα συζ. Στυλιανού – Στύλιου Μπαλατσούκα και την Πανάγιω συζ. Ευάγγελου Στούμπου.
Σπουδαγμένος και αριστερός στην ιδεολογία, μέλος του ΚΚΕ, συνελήφθη από το στρατό, πέρασε Στρατοδικείο με καταδίκη εις θάνατο και εκτελέσθηκε το 1948 στο Μεζούρλο της Λάρισας, αρνούμενος να συνεργασθεί προδίδοντας ιδεολογία και συντρόφους για να σώσει τη ζωή του. Σώζεται και είναι συγκινητικό το τελευταίο του γράμμα που απέστειλε στους γονείς του και τα αδέρφια του μετά την καταδίκη του και λίγο πριν την εκτέλεσή του.
Άνθρωπος των γραμμάτων, διεκρίνετο για το ήθος του και την παλικαροσύνη του ως γνήσιος γόνος της ευρύτερης οικογένειας των Καναβαίων!!!
Πλήρωσε με τη ζωή του με την ποινή του θανάτου μετά από απόφαση του Εκτάκτου Στρατοδικείου Λάρισας (που ήταν υπεράνω των ποινικών δικαστηρίων και εφετείων της Χώρας σύμφωνα με το άρθρο 12 του Γ΄ Ψηφίσματος) από όπου πέρασαν εκατοντάδες της κομμουνιστικής ιδεολογίας και αγωνιστές, αφού το ΚΚΕ είχε τεθεί εκτός νόμου. Οι διαδικασίες με δικογραφίες σύντομες (το πολύ σε μια βδομάδα από τη σύλληψη) και προφανώς με κατηγορητήρια στημένα κατά το δοκούν, οι δε καταδικαστικές αποφάσεις εκτελούνταν με ομαδικές εκτελέσεις.
Ο Θωμάς Καναβός εκτελέστηκε στο Μεζούρλο στις 20 Μαρτίου 1948, μετά την αριθμ. 148/1948 απόφαση του Εκτάκτου Στρατοδικείου, μαζί με άλλους 9 συντρόφους του – αγωνιστές και αντιστασιακούς [Θωμάς Καναβός, Κλεάνθης Σταματόπουλος, Φώτης Μέμος, Ζήσης Μπίγκας, Γιάννης Παπαγαρυφάλλου, Δημήτρης Κολώνας, Απόστολος Σαριγγούλης,, Απόστολος Κοντούλης, Απόστολος Κυριακού, Νικόλαος Τσιαμήτρος ] πλην των Κωστίμπα Βλαδίμηρου (ήταν ανήλικος 16-17 ετών και τον εκτέλεσαν -αφού ενηλικιώθηκε – στο Γουδί το 1949) και Σούλας Καρανίκα που η ποινή της μετετράπη σε ισόβια με παρέμβαση της κόρης του Θεμιστοκλή Σοφούλη (ήταν μαζί έγκλειστες από τους Γερμανούς στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου και η Καρανίκα της είχε συμπαρασταθεί τα μάλα στο διάστημα της κράτησης). Είχε προηγηθεί δίκη με 63 κατηγορουμένους αγωνιστές της ΕΠΟΝ, του ΕΛΑΣ και του ΕΑΜ κατά των Γερμανο Ιταλών κατακτητών.
Συνετάγη δε την αυτήν ημέραν της εκτελέσεως, Σάββατον και ώραν 11ην πρωϊνήν, η αριθμ. 120/20 Μαρτίου 1948 Ληξιαρχική πράξη θανάτου (αντίγραφο αυτής παραθέτω σε φωτογραφία).
Τους καταδικασθέντες τους είχαν στο θάλαμο 10 που ονομάζονταν και νεκροθάλαμος.
Από εκεί έγραψε ο Θωμάς Καναβός το τελευταίο του γράμμα στους γονείς του και στα αδέρφια του που κατάφεραν οι σύντροφοί του να το φτάσουν στο Ανθηρό μετά περίπου ένα μήνα από την εκτέλεσή του, το οποίο διασώθηκε και έχω αντίγραφό του από τον ανεψιό του Θωμά Κων/νου Καναβό και το παραθέτω αυτούσιο και με φωτογραφίες του και ως κείμενο (τα είχα παρουσιάσει στο Ανθηρό σε φωτογραφική μου έκθεση το 1994). Ένα γράμμα συγκλονιστικό και συγκινητικό, για γερές καρδιές (ακόμα και για ξένους – πέρα από τους συγγενείς του) και μέσα του όλη η αλήθεια για τον άδικο χαμό του – έχει δε ως κάτωθι:
Κ. Ηλίαν Λ. Γιάννην, Ανθηρόν Αργιθέας
Εν Νεκροθαλάμο τη 18 Μαρτίου 1948
Σεβαστοί μου γονείς.
Πνιγμένος σε συγκίνηση και αναστεναγμώ γράφω το τελευταίου μου γράμμα που πρέπει να σας μείνουν πάντοτε στη ζωή.
Η άμοιρη τύχη με οδήγησε να βρεθώ στο εκτελεστικό απόσπασμα εντελώς αθώα και για αυτό και την τελευταία στιγμή τόχου παράπονο πως οι συγγενείς μας οδήγησαν σε αυτό το σημείο διότη μετά τη βάρκιζα δεν θέλησα να αναμειχθώ.
Άμοιρη μητέρα που ως την τελευταία στιγμή σέχου στο στόμα μου η νοσταλγία μου και η επιθυμία μου ήταν να σε ιδώ και η σκέψη μου οδηγεί στην μητρική αγκαλιά σου, να νοιώσω την αγάπη εκείνη που μάνα μου γλυκειά, που σε πότισα αρκετά φαρμάκια. Σου λέγω όμως ότι οι Συγγενείς, τα ξαδέλφια το θέλησαν που ούτε ένα πορτοκάλι δεν μέφεραν ως την τελευταία στιγμή Παρά μια άλλη μητέρα ένα άλλο σπίτι η σπιτονοικοκυρά μέχρι την τελευταία στιγμή με παρηγορούσε γιατί γνώριζε την αθωότητα της ψυχής μου και πονούσε.
Μητέρα να μην στενοχωρηθής αλλά να γίνης πισματάρης στα ξαδέλφια μου στους συγγενείς που με ζήλεψαν. Σου στέλνω το στερνό μου φιλί μου απ’ το κελί του νεκροθαλάμου.
Αντίο μου μάνα μου και να τόχεις τιμή σου γιατί με σκοτώνουν χωρίς να κάνω τίποτες.
Πατέρα μου δύστυχε και λατρευτέ μου που ως την τελευταία στιγμήν έτρεχες να με σόσεις εμπιστεύοντας στα ανήψια σου την ζωήν μου. Δεν με κέρδισες όμως γιατί ήμουν δίκαιος δεν θέλησα να κρεμάσω άλλους για να σώσω την ζωήν μου, ίσως πατερούλη μου να μην φέρθηκα καλώς απέναντί σου σου ζητώ συγνώμην και συνχώρησιν αν σε ρωτήσουν γιατί σκοτώθηκε το παιδί σου να τους πης ότι τον σκότωσαν γιατί ήταν τίμιος και να μην στενοχωρηθείς καθόλου και τον ζήλεψαν τα ξαδέλφια του.
Αδελφέ Κων/νε που είχα την τύχην να σε ιδώ τελευταίως μάθε ότι με σκοτόνουν οι συγγενείς γιατί με ζήλεψαν να δόσης ένα απ’ τα παιδιά σου τ’ όνομά μου και να εκδικιθής το αίμα μου το αθώο και να μην στενοχωρηθείς καθόλου και σεις αδερφές μου Γιαννούλα και Πανάγιο που επιθυμία μου ήταν να σας ιδώ να μην στενοχωρηθήτε καθόλου να τόχετε τιμή σας γιατί με σκοτώνουν αθώα χωρίς να κάνω τίποτες και η ευχή μου είναι να ευτυχήσετε και να προκόψετε.
Γειά σας Πατέρα Μητέρα και Αδέλφια μου.
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΘΩΜΑ ΚΑΝΑΒΟ
Α.- Ο ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΦΛΩΡΑΚΗΣ
– Μάϊος του 1987 στην ταβέρνα ΓΑΣΤΡΑ στο Χαλάνδρι Αττικής των συγχωριανών μας Σωτηρίου Ευ. Καναβού και Βασιλείου Δημ. Κουτή με τον αείμνηστο σήμερα Χρήστο Καναβό κάναμε τραπέζι στον ΣΕΦΗ ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΟ – τότε Βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Ν. Καρδίτσας και στο ΦΩΤΗ ΚΟΥΒΕΛΗ, Πρόεδρο του ΔΣΑ.
Συμπτωματικά στο διπλανό τραπέζι ήρθε ο Γ. Γ του ΚΚΕ ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΦΛΩΡΑΚΗΣ με συντροφιά τον ΒΑΣΙΛΗ ΜΠΑΚΑΛΗ (με το ψευδώνυμο Ασπροπόταμος).
Μας καλησπέρισαν και στην κουβέντα, απευθυνόμενος στον Αναστασάκο – του λέει: βρε Σήφη έλαβα πρόσκληση από ένα Σύλλογο Ανθηρού για τις εκδηλώσεις τους – εκεί στον Αργιθέα και σκέφτομαι να πάω. Τι να λέει ο δρόμος;
Του απαντά ο Σέφης:
Χαρίλαε τι ρωτάς εμένα, να αυτοί εδώ ο Καναβός ο Χρήστος και ο Μενέλαος Παπαδημητρίου είναι οι γραμματείς και φαρισαίοι της Μπουκοβίτσας.
Αυτούς ρώτα.
Ακούγοντας Καναβός τον είδαμε να ταράχτηκε κάπως. Κι ύστερα, στην όλη κουβέντα, μας μίλησε για το ΘΩΜΑ ΚΑΝΑΒΟ βαθιά συγκινημένος.
<<Ήταν ένα παλικάρι -δεν βγαίνουν εύκολα τέτοιοι. Έδωσε τη ζωή του κι αυτός στο Μεζούρλο για τις ιδέες και το Κόμμα>>.
Όταν δε ήρθε στο Πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής ( 26.7.1987) ζήτησε να δει και είδε τον αδερφό του ΘΩΜΑ, τον Κωνσταντίνο Καναβό ή Ντέτση βουρκώνοντας.
Β.- ΚΛΗΜΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ
– Ο ΑΝΘΗΡΙΩΤΗΣ ΘΩΜΑΣ Ηλία ΚΑΝΑΒΟΣ ΠΛΗΡΩΣΕ ΤΙΣ ΙΔΕΕΣ ΤΟΥ ΔΙΑ ΤΥΦΕΚΙΣΜΟΥ ( στέλεχος του ΚΚΕ).
Στις 12/10/1992 ήρθε στο δικηγορικό μου γραφείο επί της οδού 3ης Σεπτεμβρίου 84 – Αθήνα ο κ. ΚΛΗΜΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ από τους Χαλκιάδες Λάρισας για υπόθεσή του σε σχέση με την πτωχευμένη ασφαλιστική εταιρεία ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ Α.Ε (ήμουν σύνδικος της πτωχεύσεως) και κατά τη συζήτηση μαζί του, ρωτώντας με από που είμαι και ακούγοντας ότι είμαι από το Ανθηρό Αργιθέας, δάκρυσε λέγοντάς μου ότι είχε γνωρίσει τον εκτελεσθέντα συγχωριανό μου και συγγενή μου από τη μάνα μου ΘΩΜΑ Ηλία ΚΑΝΑΒΟ. Ήταν συγκρατούμενοι στις φυλακές Λάρισας.
Η συζήτηση αυτή μαγνητοφωνήθηκε από εμένα και υπάρχει στο αρχείο μου το ηχητικό αυτό ντοκουμέντο, περιεστράφη δε αυτή γύρω από τον ΑΡΗ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ και το ΘΩΜΑ ΚΑΝΑΒΟ.
Μεταξύ των άλλων ο μπαρουτοκαπνισμένος ΚΛΗΜΗΣ ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ μου είπε για το ΘΩΜΑ ΚΑΝΑΒΟ:
<< Εγώ ήμουνα στις 13/8/1947 στις φυλακές της Λάρισας. Εκεί με βρήκε ο Θωμάς Καναβός.
Ήταν 22-23 χρονών και έκανε διαφώτιση και μέσα στη φυλακή. Ήταν ψηλός, ξανθός με πρόσωπο μακροπρόσωπο και συμπαθητικό. Είχε πολύ ευφράδεια. Στις συζητήσεις του ήταν γλαφυρός, σωστός, συγκεκριμένος και τολμηρός. Τον διέκρινε η συνέπεια. Ό,τι αναλάμβανε τό βγαζε σε πέρας.
Ποτέ δεν είπε ότι δεν μπορώ να το κάνω αυτό το πράγμα. Θυμάμαι τις διαμαρτυρίες στις φυλακές. Έπρεπε να φας ένα κάρο ξύλο…Κι ο Θωμάς έμεινε απτόητος. Πήγε και ξαναπήγε. Ήταν πολύ μαχητικό παιδί. Για τη δική του περιπέτεια δεν μου είπε. Είχε βγει το Στρατοδικείο και σε 4-5 μέρες τον εκτέλεσαν στο Μιζούρλο. Προηγουμένως τον είχαν κλείσει στο Νεκροθάλαμο (8 κελιά) όπως όλους που είχαν θανατική πρόταση.
Νά σθε υπερήφανοι για το ΘΩΜΑ γιατί ήταν πραγματικά ένα καλό παιδί. Ήταν ο αθέρας!!!
Τι να σου διηγηθώ για τις μέρες εκείνες. Αρκεί να σου πω ότι μια μέρα μας φέραν έναν αόματο και τον δικάσαν τρις εις θάνατο ως παρατηρητή…..>>.
Γ.- ο εκ πατρός Ανθηριώτης ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ηρακλή ΜΠΑΛΑΝΟΣ για το ΘΩΜΑ ΚΑΝΑΒΟ.
Στις 11 Νοεμβρίου 1996 ήρθε στο δικηγορικό μου γραφείο στην Αθήνα για υπόθεσή του ο ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ηρακλή ΜΠΑΛΑΝΟΣ – Ανθηριώτης Αντιστασιακός και Αξιωματικός του ΕΛΑΣ και μετέπειτα μέλος του ΚΚΕ ο οποίος σε συνέντευξή του που μου έδωσε για το Θωμά Καναβό μου είπε τα εξής:
<< Εγώ ήμουν στη Λάρισα μέχρι μέσα Ιουλίου 1946. Έκανα φυλακή και βγήκα με το Γ΄ Ψήφισμα με αναστολή.
Κάναμε συχνά πυκνά παρέα με το Θωμά. Ήμασταν φίλοι και απ΄το ίδιο Χωριό.
Ήταν ένα θαυμάσιο παιδί και μού κανε εντύπωση το πείσμα και η μεθοδικότητα με την οποία δούλευε στο Κόμμα που εγώ δεν τον έφτανα. Ήταν καλός και δεν φλυαρούσε. Ένα χαρακτηριστικό ιδίωμα των αγωνιστών να μην φλυαρούν το είχε ο Θωμάς και ήταν συνετός, ήρεμος, χωρίς φανφαρονισμούς και εξάρσεις. Πίναμε κάποια ούζα πάνω στο Υδραγωγείο της Λάρισας σ΄ ένα ουζερί και λέγαμε τα δικά μας ως ομοϊδεάτες.
Όταν τον συνέλαβαν δεν ήμουν στη Λάρισα. Ήταν στο ΚΚΕ. Συγκινητικό είναι το γράμμα του που μου διαβάσατε. Έχει μία εσκεμμένη ανακρίβεια σχετικά με τη Βάρκιζα γιατί δεν τό χαν σε τίποτα και μετά την καταδικαστική απόφαση να σε ξαναβασανίσουν. Πρέπει να έμενε στη Φιλιππούπολη.
Εκείνο που κράτησα στη μνήμη μου ( πολλές φορές μού ρχεται στο νου η όψη του κι ας πέρασαν σχεδόν 50 χρόνια) είναι ότι ήταν σεμνός, καλός στη δουλειά του, στις σκέψεις του μαζεμένος και ορθολογιστής. Ήταν θετικός. Έπινε τα ουζάκια του και δε μίλαγε πολύ.
Είχε τεκμηριωμένες απόψεις για τα κρατούντα πράγματα και την κατάσταση.
Επίσης εξέφραζε και παράπονα ότι το κίνημα το αριστερό κάπου κουτσαίνει και δεν πάει καλά. Μας σκοτώνουν και εμείς δεν αντιδρούμε έλεγε. Ήταν τότε που ο Σούρλας και ο Καλαμπαλίκης στη Λάρισα σκότωναν….>>.
Ο πατέρας του ΘΩΜΑ, ο Ηλίας Καναβός ή Γιάννης, αριστερών φρονημάτων, είχε διατελέσει στο Ανθηρό μέλος της Επιμελητείας του ΕΑΜ μαζί με τους Σωτήριο Μπλατσή και Νίκο Παπαρούνα.
Μαθαίνοντας για τη σύλληψη του γιου του Θωμά έτρεχε στη Λάρισα και σε διάφορους παρακαλώντας να τον σώσει, αλλά δεν τα κατάφερε.
Η οικογένειά του και συγκεκριμένα ο αδερφός του Κων/νος και οι αδερφές του Γιαννούλα συζ. Στύλιου Μπαλατσούκα και η Πανάγιω συζ. Ευαγγέλου Στούμπου (ο γιος της και πρωτανεψιός Αποστόλης Στούμπος, γεννημένος πριν την εκτέλεσή του) – εκτελώντας την επιθυμία του που την αφήνει με το γράμμα του – τίμησαν τον αδικοχαμένο αδερφό τους και θείο δίνοντας το όνομά του στα παιδιά τους (Θωμαή και Θωμάς Κων/νου Καναβός, Θωμάς Στυλιανού και Γιαννούλας Μπαλατσούκας και Θωμάς Αποστόλη και Ανάστως Στούμπος)!!!
Ευτυχώς που σήμερα και στη μνήμη του ΘΩΜΑ ΚΑΝΑΒΟΥ και χιλιάδων αγωνιστών πατριωτών θυμάτων του επάρατου εμφυλίου – ένθεν και ένθεν – έχει επέλθει η Εθνική συμφιλίωση και μέσα από τη Βουλή με νόμους και – θέλω να πιστεύω – στη συνείδηση του Ελληνικού Λαού.
Ανθηρό Αργιθέας, 8.8.2025
Μενέλαος Νικ. Παπαδημητρίου
ΥΓ 1 : Η παρατιθέμενη και συνοδευόμενη την ιστορική εργασία μου φωτογραφία με εικονιζόμενους τον αείμνηστο ΘΩΜΑ ΚΑΝΑΒΟ με τον αδερφό του ΚΩΝ/ΝΟ ΚΑΝΑΒΟ ή Ντέτση είναι τραβηγμένη προ του 1947, εστάλη δε στην αδερφή του ΓΙΑΝΝΟΥΛΑ συζ. Στυλιανού – Στήλιου ΜΠΑΛΑΤΣΟΥΚΑ και μου χορηγήθηκε από το γιο της και πρωτανεψιό του εκτελεσθέντα ΘΩΜΑ ΜΠΑΛΑΤΣΟΥΚΑ στη μνήμη του οποίου και φέρει τον όνομά του. Φέρει δε την αφιέρωση << Για ενθύμιον εις την αδερφή μου – Θωμάς Καναβός>>.
ΥΓ 2: Αντίγραφο από το τελευταίο του Γράμμα που έστειλε στους γονείς του και στα αδέρφια-αδερφές από το κελί του Νεκροθαλάμου μου παραδόθηκε στις 4/10/1996 από το Θωμά Καναβό του Κων/νου (πρωτανεψιό του εκτελεσθέντα).
ΥΓ 3 : περί της ζωής του και της εκτελέσεώς του συνεργάστηκα και με το Γεώργιο – Γιωργούλη Κωτή του Αναστασίου, πρώην Γραμματέα της Κοινότητας Ανθηρού, από τον οποίο και έλαβα αντίγραφο της Ληξιαρχικής Πράξης Θανάτου του.
Μενέλαος Νικ. Παπαδημητρίου
