ΤΟ ΣΙΝΕΜΑ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΑ από μόνο του και σε μια κοινωνία κανείς δεν μπορεί να απαγορεύσει στον κόσμο να σκέφτεται και να εκφράζεται όπως θέλει και να φοράει ότι επιθυμεί, μην το ξεχνάμε αυτό. Με την έκκληση για το αυτονόητο και θερμές ευχαριστίες σε όσους τον βοήθησαν σε μια ακόμη πραγματικά επικίνδυνη αποστολή παρέλαβε τον Χρυσό Φοίνικα ο Τζαφάρ Παναχί.
Μιλώντας φαρσί τη γλώσσα της ελευθερίας που το καθεστώς της χώρας του απειλεί εδώ και δεκαετίες να του στερήσει, αλλά εκείνος πάντα βρίσκει τον τρόπο να δραπετεύσει από τη λογοκρισία. Φέτος έφτασε ως την Κυανή Ακτή, ήδη με τον αέρα του νικητή από την επίσημη πρεμιέρα της ταινίας του Ένα Απλό Ατύχημα, φαβορί από τη πρώτη στιγμή για ένα μεγάλο βραβείο, και γιατί το θέμα και η περίσταση του απαιτούσε, αλλά και διότι το νεορεαλιστικό δράμα που παρουσίασε έκρυβε μια αναπάντεχη τρυφερότητα στον αντίποδα της εκδίκησης των θυμάτων έναντι του δημίου τους.
Το τι θα γίνει άμα τη επιστροφή του Παναχί στην Τεχεράνη κανείς δεν το γνωρίζει. Θα συλληφθεί από το αεροδρόμιο, ή θα υπάρξει επιείκεια, έστω και για τα μάτια του καλλιτεχνικού κόσμου;
Στη 12η ταινία του (11 προσωπικές και μια συμμετοχή σε ανθολογία, για να είμαστε ακριβείς), ο 64χρονος σκηνοθέτης, που αποφυλακίστηκε πρόπερσι με ισχύ απαγόρευσης να γυρίζει ταινίες, έπρεπε να περιμένει 30 ακριβώς χρόνια μετά την πρώτη του βράβευση στις Κάννες, με τη Χρυσή Κάμερα για ντεμπούτο, με το Λευκό Μπαλόνι.
Μετά τον Αντονιόνι, τον Άλτμαν και τον Ανρί Ζορζ Κλουζό, γίνεται μόλις ο τέταρτος σκηνοθέτης που καταφέρνει να κερδίσει και τα τρία κορυφαία βραβεία στα ισάριθμα μεγάλα ευρωπαϊκά φεστιβάλ, χαρίζοντας στο Ιράν (η συγκεκριμένη ταινία είναι μια συμπαραγωγή με Γαλλία και Λουξεμβούργο) τον πρώτο ολόκληρο Φοίνικα, μετά τον εξ ημισείας του Αμπάς Κιαροστάμι για τη Γεύση του Κερασιού στο επετειακό 50ο Φεστιβάλ, το 1997.
Η ανακοίνωση του ονόματός του σήκωσε θύελλα χειροκροτημάτων, κάτι σαν πανηγυρικό δεδικασμένο για μια πολιτική δήλωση μέσα από το σινεμά ενός δημιουργού, εγνωσμένης αξίας και περιπετειώδους πορείας.
Οι Κάννες δεν έχουν διστάσει να κάνουν παρόμοιο statement στο παρελθόν. Ο Δρόμος του Γιλμάζ Γκιουνέι βραβεύτηκε με τον σκηνοθέτη φυλακισμένο και την ταινία του παράνομα προβεβλημένη, με έντονες διαμαρτυρίες από την επίσημη αντιπροσωπεία της γείτονας χώρας.
Το τι θα γίνει άμα τη επιστροφή του Παναχί στην Τεχεράνη κανείς δεν το γνωρίζει. Θα συλληφθεί από το αεροδρόμιο, ή θα υπάρξει επιείκεια, έστω και για τα μάτια του καλλιτεχνικού κόσμου; Πέρυσι, ο Μοχάμαντ Ρασούλοφ κουράστηκε να το ρισκάρει, και ήρθε εδώ ως Γερμανός πολίτης με τον Σπόρο της Ιερής Συκιάς.
Η επιμονή του Παναχί να πολεμά εκ των έσω το καθεστώς με γυμνά χέρια είναι αξιοθαύμαστη, όπως και η προσήλωση του σε ένα είδος ανεπιτήδευτο, οικουμενικό, δυνατό και ασυμβίβαστο, μετατρέποντας ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών, προσωπικό αλλά και κινηματογραφικό, αφού αυτό είναι το θέμα της ταινίας, σε ένα γεμάτο νόημα διάλογο της συνείδησης με τη βία.
Αν υποθέσουμε πως ο Χρυσός Φοίνικας προκύπτει από ένα σκεπτικό πιο πολιτικοκοινωνικό, ανώτερου του αυστηρού προσωπικού γούστου και στο ύψος των ειδικών περιστάσεων, με εξαιρέσεις φυσικά (η Ανόρα πρέπει να ήταν απόφαση κεραυνοβόλου έρωτα από την Γκρέτα Γκέργουιγκ και την παρέα της πέρυσι), το Μεγάλο Βραβείο της κριτικής επιτροπής συνήθως φανερώνει μια πιο εγκάρδια, ακόμη και σινεφίλ απόφαση.
Νικητής ήταν ο Χοακίμ Τρίερ, ο οποίος ευχαριστώντας τους συντελεστές και την οικογένειά του, στάθηκε ιδιαίτερα στον παππού του, τον επίσης σκηνοθέτη Erik Løchen που είχε έρθει στο διαγωνιστικό των Καννών με το Κυνήγι το 1960, τη χρονιά της Περιπέτειας, του Ποτέ την Κυριακή και της νικήτριας Ντόλτσε Βίτα του Φελίνι.
Μετά το βραβείο της Ρενάτε Ρέϊνσβε για το Χειρότερο Άνθρωπο στον Κόσμο το 2021, ήρθε η σειρά του Νορβηγού σκηνοθέτη να σηκώσει το δεύτερο σε σπουδαιότητα τρόπαιο του Φεστιβάλ για τη Συναισθηματική Αξία, ένα μπεργκμανικό δράμα αντιπαράθεσης του εγωμανή σκηνοθέτη πατέρα με την αποξενωμένη ηθοποιό κόρη, με πρόφαση μια ταινία που εκείνος θέλει να γυρίσει με αυτήν στον πρώτο ρόλο, σκαλίζοντας τραύματα του παρελθόντος. Διασταυρώνοντας σχέσεις και αισθήματα και κινηματογραφώντας υπέροχα, ο Τρίερ προσπέρασε τον σκόπελο της φλυαρίας, ειδικά εκεί που η Ελ Φάνινγκ, μια άθελά της ανταγωνιστική Αμερικανίδα ηθοποιός έρχεται στο προσκήνιο, για να κορυφώσει την οικογενειακή αγωνία με ένα breathtaking φινάλε, που προκάλεσε το πιο παρατεταμένο φετινό χειροκρότημα στην αίθουσα Lumiere – 19 λεπτά, σύμφωνα με τα ρεπορτάζ! Η Συναισθηματική Αξία έχει όλα τα φόντα να παίξει σε πολλά οσκαρικά ταμπλό, για το σενάριο, τις ερμηνείες, τη σκηνοθεσία και γιατί όχι την ταινία, εκτός βέβαια από τη διεθνή κατηγορία.
Τη χρονιά που το Τόνι Έρντμαν είχε σοκάρει με την απουσία του στα βραβεία, το μελαγχολικά ακαταμάχητο Aquarius του Κλέμπερ Μεντόνσα Φίλιου είχε επίσης αδικηθεί, ειδικά για την ερμηνεία της Σόνια Μπράγκα. Μετά και την αφλογιστία του η ταινία του Βραζιλιάνου δημιουργού, Μυστικός Πράκτορας έφυγε με δυο βραβεία, για τη σκηνοθεσία της και για την αξέχαστη ερμηνεία του Βάγκνερ Μόρα, ο οποίος υποδύεται έναν καταζητούμενο από το παρακράτος του 1977.
Κι άλλη ταινία για τα βραζιλιάνικα διεφθαρμένα ’70ς, με το Είμαι Ακόμη Εδώ νωπό στη μνήμη και στα βραβεία της σεζόν που μόλις πέρασε, θα πείτε; Ναι, γιατί το σινεμά του Μεντόνσα δεν έχει καμία σχέση με εκείνο του Σάλλες. Είναι πιο φιλόδοξο αφηγηματικά, διαθέτει υφή, σωματικότητα, τραχύτητα, πυκνές λεπτομέρειες αλλά και αφαίρεση, πρόκληση στην πλοκή και τους χαρακτήρες, και αποπνέει απολαυστική κινηματογραφικότητα.
Η εμπειρία της αίθουσας και τα Σαγόνια του Καρχαρία παίζουν ιδιαίτερο ρόλο στον Μυστικό Πράκτορα, ειδικά στην μνήμη του μικρού γιού του πρωταγωνιστή, ο οποίος συναντά επιτέλους τον κρυφής ταυτότητας πατέρα του, μετά τον πρόωρο θάνατο της μητέρας, και αδημονεί να περάσει τη ζωή του κοντά του.
Η σινεφιλία του Φίλιου μοιάζει με πταίσμα συγκρινόμενη με τον συχνά αδιαπέραστο, συνολικά συναρπαστικό λαβύρινθο των κινηματογραφικών αισθήσεων του Μπι Γκαν, στο Resurrection. Μέσα σε 6 εντελώς διαφορετικής μορφής και ατμόσφαιρας κεφάλαια, πέντε για τις ισάριθμες αισθήσεις και ένα για το μυαλό, ο 35χρονος Κινέζος δημιουργός του Μακρινού Ταξιδιού της Μέρας στη Νύχτα (είχε κάνει πρεμιέρα και πάλι στις Κάννες, με τη μια ώρα από τη συνολική διάρκειά του σε 3D, κατά τη διάρκεια της προβολής!) διασχίζει την ιστορία του σινεμά από την εποχη του βωβού ως το τελικό του παρατεταμένο μονοπλάνο-κατατεθέν, αλλά και τις κρυφές επιθυμίες της χώρας του, μέσα από την ιστορία ενός shapeshifting ονειροπόλου, του Fantasmer που αρνείται να συμβιβαστεί στο πεπερασμένο.
Πέραν του αντιαφηγηματικού πειραματισμού, ακόμη και της λιντσικής ονειρικής λογικής (αν και θα ενθουσίαζε τον εκλιπόντα με την τόλμη και τις επιλογές του), το έργο του Μπι Γκαν δεν περιγράφεται εύκολα, και σχεδιάστηκε ακριβώς για την παράδοση άνευ όρων και προκαταλήψεων του θεατή σε αυτό, μέσα στην αίθουσα φυσικά. Γι’ αυτό και η επιτροπή δεν είχε άλλη λύση παρά να το απονείμει ένα ειδικό, εκτός σειράς βραβείο, το πρώτο που ανακοίνωσε στην βραδιά της τελετής η Ζιλιέτ Μπινός.
Το βραβείο σεναρίου πήγε, για μια ακόμη φορά, στους αδελφούς Νταρντέν για τις Νεαρές Μητέρες, που είναι ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος. Μια καλογραμμένη, συνεκτική, λιτή ιστορία σύγχρονων ανήλικων μητέρων που παλεύουν η καθεμία με τις συνθήκες, τον ψυχισμό, τις σχέσεις και κυρίως την κρίσιμη απόφαση, αν δηλαδή θα αναλάβουν τον ρόλο που τους έτυχε ή θα δραπετεύουν επώδυνα της τεράστιας και δυσανάλογης ευθύνης.
Η νεόφυτη Νάντια Μελιτί, και ευτυχώς όχι η Τζένιφερ Λόρενς για την εντελώς άστοχη, ψευδο-οσκαρική της παράστασή στο εκνευριστικά κακό Die, My Love της Λιν Ράμσεϊ (ως και για Όσκαρ συζητιέται από τα βιαστικά αμερικανικά sites), απέσπασε το βραβείο ερμηνείας για τη Μικρή Αδελφή της Χάφσια Χερζί.
Το βραβείο της επιτροπής μοιράστηκε σε δυο ενδιαφέρουσες προτάσεις: την rave τραγωδία Sirat του Γαλλο-Ισπανού Όλιβερ Λαξ (φανταστείτε μια μεταποκαλυπτική περιπέτεια στην έρημο με τέκνο σάουντρακ και το αντίθετο της σκηνοθετικής υστερίας του Fury Road), και το Sound of Falling της Γερμανίδας Mascha Schilinski, ένα δράμα για το διαγενεακό τραύμα που αψηφά την γραμμική αφήγηση και απομονώνει οικογενειακά περιστατικά που εντυπώνονται επώδυνα στη μνήμη.
