Στην εποχή όπου η τεχνητή νοημοσύνη επαναπροσδιορίζει τα όρια του εφικτού, η Καθολική Εκκλησία επιχειρεί να αποκτήσει καθοδηγητικό ρόλο στη συζήτηση για το μέλλον της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, με πρωταγωνιστή τον νέο πάπα, Λέοντα ΙΔ΄.
Οι ηγέτες της Καθολικής Εκκλησίας ανέκαθεν καλούνταν να αντιμετωπίσουν τα μεγάλα διακυβεύματα της εποχής τους – αιρετικούς, πανδημίες ή εισβολές. Το 2025, ο πάπας Λέων ΙΔ΄ έχει καταστήσει τη μείωση των κινδύνων από την ανεξέλεγκτη τεχνητή νοημοσύνη θεμελιώδη αποστολή της παποσύνης του.
Στην πρώτη επίσημη ομιλία του προς τους καρδινάλιους, προειδοποίησε για τους κινδύνους που ενέχει η τεχνητή νοημοσύνη για την «ανθρώπινη αξιοπρέπεια, τη δικαιοσύνη και την εργασία». Δύο ημέρες αργότερα, μιλώντας σε δημοσιογράφους, εξήρε τις «τεράστιες δυνατότητες» της τεχνολογίας, τονίζοντας ωστόσο την ανάγκη υπεύθυνης χρήσης της, «ώστε να διασφαλιστεί ότι θα υπηρετεί το κοινό καλό».
Όπως και ο προκάτοχός του στο ίδιο παπικό όνομα, ο Πάπας Λέων ΙΓ΄ του 19ου αιώνα, που υπερασπίστηκε τα εργασιακά δικαιώματα κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης, ο Λέων ΙΔ΄ τοποθετεί εαυτόν ως υπερασπιστή του κοινωνικού ιστού απέναντι στις ανεξέλεγκτες σύγχρονες τεχνολογίες. Η επιλογή του παπικού ονόματος από τον τότε Καρδινάλιο Ρόμπερτ Πρεβόστ «δεν ήταν τυχαία», ανέφερε εκπρόσωπος του Βατικανού το βράδυ της λήξης του κονκλάβιου.
«Η Εκκλησία μας ζητά να κοιτάμε προς τον ουρανό, αλλά και να περπατάμε στη γη σύμφωνα με την εποχή», δήλωσε στο Politico ο μοναχός Παόλο Μπενάντι, σύμβουλος του Βατικανού για την ηθική της τεχνητής νοημοσύνης, προσθέτοντας πως δεν είναι καθόλου παράδοξο η Καθολική Εκκλησία να προσφέρει τεχνογνωσία σε έναν τόσο φουτουριστικό τομέα.
«Το Βατικανό επιδιώκει να αποτρέψει εξελίξεις στην τεχνητή νοημοσύνη που θα έπλητταν τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, με πιθανότερα θύματα τους λιγότερο εξειδικευμένους εργαζόμενους», σημείωσε η καθηγήτρια οικονομικών της καινοτομίας στο Πανεπιστήμιο Luiss της Ρώμης και στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ, Μαρία Σαβόνα, ειδικός στην τεχνητή νοημοσύνη.
Το Βατικανό ως φωνή ηθικής στον αμφίρροπο κόσμο της τεχνητής νοημοσύνης
Ηθικολόγοι, φιλόσοφοι αλλά και επικεφαλής τεχνολογικών κολοσσών έχουν προειδοποιήσει για τους κινδύνους από τη δημιουργία νοημόνων ψηφιακών μορφών. Ο δισεκατομμυριούχος Έλον Μασκ, ιδιοκτήτης του Χ και δημιουργός του Grok, έχει προειδοποιήσει ότι η απερίσκεπτη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης ισοδυναμεί με «επίκληση του δαίμονα», παρομοιάζοντάς την με τη δημιουργία ενός «ψηφιακού Θεού».
Η προσπάθεια ένταξης της Αγίας Έδρας στον παγκόσμιο διάλογο για τη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης ξεκίνησε με τον προκάτοχο του Λέοντα. Το 2020, ο τότε πάπας Φραγκίσκος συγκέντρωσε θρησκευτικούς και πολιτικούς ηγέτες, καθώς και εταιρείες τεχνολογίας όπως οι IBM και Cisco, για να υπογράψουν τη «Διακήρυξη της Ρώμης για την Ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης», μια δέσμευση για την ανάπτυξη AI τεχνολογιών που είναι υπόλογες και ωφέλιμες για την κοινωνία. Τον Ιανουάριο, το Βατικανό δημοσίευσε επίσημη δήλωση προειδοποιώντας ότι η τεχνητή νοημοσύνη ενδέχεται να οδηγήσει την ανθρωπότητα σε «υποδούλωση στο ίδιο της το έργο».
Ως πρώτος πάπας που κατάγεται από τις ΗΠΑ, την πατρίδα της Silicon Valley και της τεχνολογικής επανάστασης, και απόφοιτος μαθηματικών, ο Λέων διαθέτει μοναδικά προσόντα για να συνεχίσει το έργο αυτό.
Η Ουάσινγκτον πρωτοστατεί σε μια πορεία απορρύθμισης, με τον Ντόναλντ Τραμπ να ανατρέπει τους κανόνες ασφαλείας του προκατόχου του Τζο Μπάιντεν και να ανακοινώνει ένα σχέδιο μισού τρισεκατομμυρίου δολαρίων για υποδομές τεχνητής νοημοσύνης, σε συνεργασία με την OpenAI.
Ακόμη και η ΕΕ, η οποία μέχρι πρότινος πρωτοστατούσε στη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης, τροποποιεί τη στάση της δίνοντας έμφαση στην ανταγωνιστικότητα και αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για «στοχευμένες προσαρμογές» του Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη και επενδύοντας δυναμικά στην ενίσχυση της υπολογιστικής ισχύος. Στη σύνοδο κορυφής στο Παρίσι, τον Φεβρουάριο, οι παγκόσμιοι ηγέτες εστίασαν περισσότερο στη σύναψη συμφωνιών παρά στη θέσπιση δικλίδων ασφαλείας.
Για τον Μπενάντι, ο ρόλος της Εκκλησίας ως «ειδικού στην ανθρώπινη φύση» μπορεί να κινητοποιήσει τους ηγέτες -ιδίως των καθολικών χωρών- «προκειμένου να δημιουργηθεί μια τεχνητή νοημοσύνη που να νοιάζεται για τον άνθρωπο και να είναι ευθυγραμμισμένη με την κοινωνική δικαιοσύνη».
Στην πρώτη τηλεφωνική επικοινωνία του πάπα Λέοντα με την Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, οι δύο πλευρές δεσμεύτηκαν να συνεχίσουν τη συνεργασία για την «ηθική και ανθρωποκεντρική ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης». Πέρυσι, έπειτα από πρόσκληση της Μελόνι, ο Φραγκίσκος απηύθυνε ομιλία στους ηγέτες της G7 για την ηθική της τεχνητής νοημοσύνης.
«Το ενδιαφέρον του Βατικανού για την τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι παράδοξο», δήλωσε η Σαβόνα. «Ο Φραγκίσκος έδειξε επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για την κλιματική αλλαγή, ένα εξίσου σύγχρονο ζήτημα. Η αποστολή της Εκκλησίας είναι να παραμένει πιστή στις βασικές της αρχές, ενώ προσαρμόζεται στον κόσμο» συμπλήρωσε. Το Βατικανό θα μπορούσε να αξιοποιήσει το δίκτυό του στον Παγκόσμιο Νότο για να «πυροδοτήσει πιο δημοκρατική πρόσβαση» στην τεχνητή νοημοσύνη, σε μια εποχή που η ισχύς συγκεντρώνεται στα χέρια τεχνολογικών γιγάντων και πλουσιότερων χωρών και να συμβάλει στην προώθηση μιας ρύθμισής της σε παγκόσμιο επίπεδο, πέρα από την ευρωπαϊκή πρωτοκαθεδρία, πρόσθεσε η Σαβόνα. «Αυτό θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο» σημείωσε.
Ο ίδιος ο Λέων δεν ξέφυγε από τις παγίδες του ψηφιακού κόσμου. Μόλις μια εβδομάδα μετά την εκλογή του, ένα βίντεο στο YouTube φαινόταν να τον δείχνει να επαινεί τον πρόεδρο της Μπουρκίνα Φάσο, Ιμπραχίμ Τραορέ, επειδή αντιπαραβάλλει τον πλούτο του Βατικανού με τη φτώχεια στην Αφρική. Το Βατικανό κατήγγειλε ότι επρόκειτο για deepfake, μέρος μιας ευρύτερης τάσης δημιουργίας ψηφιακού περιεχομένου από ΤΝ, σε αφρικανικές πλατφόρμες, που εξυμνεί τον Τραορέ ως πρότυπο παναφρικανικής ηγεσίας.
Η σχέση μεταξύ επιστήμης και Βατικανού δεν υπήρξε πάντοτε αρμονική. Τον 17ο αιώνα, οι θεολογικές αρχές καταδίκασαν τον αστρονόμο Γαλιλαίο Γαλιλέι ως αιρετικό επειδή υποστήριξε ότι η Γη περιφέρεται γύρω από τον Ήλιο. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Μπενάντι, η σύγκρουση μεταξύ πίστης και τεχνολογίας «είναι ένα απολύτως σύγχρονο κατασκεύασμα», επισημαίνοντας ότι πολλοί επιστήμονες της ιστορίας υπήρξαν επίσης βαθιά θρησκευόμενοι.
Το κατά πόσο ο πάπας Λέων θα καταφέρει να επιτύχει στην αποστολή που έχει θέσει στον εαυτό του, θα εξαρτηθεί από την ικανότητά του να πείσει τους άλλους και, ίσως, από τη δύναμη του προσωπικού του κύρους. «Το Βατικανό διαθέτει εξαιρετικά ισχυρή ηθική επιρροή. Η φωνή του είναι ιδιαίτερα αυθεντική», τόνισε η Σαβόνα.
Με πληροφορίες από Politico
