ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΜΕΡΙΚΕΣ εβδομάδες, καθώς χιλιάδες φοιτητές γιόρταζαν την τελετή απονομής στο Χάρβαρντ κάτω από έναν ανοιξιάτικο ήλιο, ο Άλαν Γκάρμπερ, ο πρόεδρος του πανεπιστημίου, χειροκροτήθηκε με ενθουσιασμό όταν είπε κάποια φαινομενικά αθώα λόγια: «Καλώς ήρθατε, μέλη της τάξης του 2025, από τη γειτονιά, από τη χώρα… και από όλο τον κόσμο». Η παύση πριν από το «όλο τον κόσμο» ήταν σκόπιμη. Η έμφαση, ξεκάθαρη. «Από όλο τον κόσμο», επανέλαβε, προσθέτοντας «όπως ακριβώς είναι το σωστό».
Σε οποιαδήποτε άλλη τελετή αποφοίτησης, αυτά τα λόγια θα είχαν περάσει απαρατήρητα. Αλλά στο Χάρβαρντ κατά τη διάρκεια της δεύτερης προεδρίας του Τραμπ, κάθε χειρονομία υπεράσπισης της διεθνικότητας ισοδυναμεί με πράξη αντίστασης. Κι εγώ, ένας Ισπανός επισκέπτης ερευνητής στην καρδιά του Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης, θα μπορούσα κάλλιστα να είμαι μέρος της τελευταίας γενιάς διεθνών σπουδαστών, αν ο πρόεδρος καταφέρει να κερδίσει τη νομική μάχη εναντίον του παλαιότερου πανεπιστημίου των Ηνωμένων Πολιτειών.
«Αυτό που διακυβεύεται υπερβαίνει κατά πολύ τη δική μου βίζα ή τους 6.800 διεθνείς φοιτητές που αντιπροσωπεύουν το 27% του φοιτητικού σώματος του Χάρβαρντ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαπράττουν μια θεαματική πράξη ακαδημαϊκής αυτοχειρίας».
Εδώ και μήνες, μελετώ στο Χάρβαρντ πώς οι φιλελεύθερες δημοκρατίες πεθαίνουν όχι από κατά μέτωπο επιθέσεις, αλλά από τη διεστραμμένη εκμετάλλευση σοβαρών σκοπών. Η έρευνά μου στο Κέντρο Ευρωπαϊκών Σπουδών Minda de Gunzburg επικεντρώνεται ακριβώς στο πώς τα αντιδημοκρατικά κινήματα οικειοποιούνται φιλελεύθερα λάβαρα – τον φεμινισμό, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+, τον περιβαλλοντισμό – προκειμένου να υπονομεύσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς εκ των έσω. Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι το δικό μου στάτους ως διεθνής ερευνητής θα γινόταν μια περιπτωσιολογική μελέτη σε πραγματικό χρόνο.
Ο Τραμπ και η κυβέρνησή του έχουν τελειοποιήσει αυτή την τέχνη της εργαλειοποίησης. Υπό το πρόσχημα της καταπολέμησης του αντισημιτισμού στις πανεπιστημιουπόλεις, εξαπέλυσαν μια άνευ προηγουμένου επίθεση στο Χάρβαρντ. Η εξίσωση είναι διαβολικά απλή: κατηγορούμε το πανεπιστήμιο ότι ανέχεται τον αντισημιτισμό, απαιτούμε δρακόντειες αλλαγές στην ακαδημαϊκή του διακυβέρνηση, και όταν το Χάρβαρντ αρνείται να κάνει παραχωρήσεις στην αυτονομία του, το τιμωρούμε με την αποκοπή ομοσπονδιακής χρηματοδότησης ύψους 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων και την ανάκληση της δυνατότητάς του να εγγράφει διεθνείς φοιτητές. Είναι το ίδιο μοτίβο που έχω καταγράψει στην έρευνά μου για τον «ομοεθνικισμό»: την χρήση της υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ για να δικαιολογηθούν ξενοφοβικές πολιτικές κατά των «ομοφοβικών» μουσουλμάνων. Ή την επίκληση του φεμινισμού για την απαγόρευση της μαντίλας. Ευγενείς σκοποί που μετατρέπονται σε δούρειους ίππους του αυταρχισμού.
Αυτό που διακυβεύεται υπερβαίνει κατά πολύ τη δική μου βίζα ή τους 6.800 διεθνείς φοιτητές που αντιπροσωπεύουν το 27% του φοιτητικού σώματος του Χάρβαρντ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαπράττουν μια θεαματική πράξη ακαδημαϊκής αυτοχειρίας. Ενώ η Κίνα ανεβαίνει στις τάξεις του δείκτη Nature Index με εννέα από τα 10 κορυφαία επιστημονικά ερευνητικά ιδρύματα, ο Τραμπ κήρυξε τον πόλεμο στο μοναδικό αμερικανικό πανεπιστήμιο που εξακολουθεί να βρίσκεται στην κορυφή αυτής της λίστας: το Χάρβαρντ.
Τα νούμερα είναι συντριπτικά. Οι διεθνείς φοιτητές συνεισφέρουν περισσότερα από 40 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στην αμερικανική οικονομία και στηρίζουν 380.000 θέσεις εργασίας. Από τις 10 μεγαλύτερες εταιρείες τεχνολογίας στη χώρα, οι μισές διοικούνται από μετανάστες. Ο ίδιος ο Ίλον Μασκ δεν θα είχε δημιουργήσει την Tesla στις Ηνωμένες Πολιτείες αν οι πολιτικές του Τραμπ κατά των ξένων φοιτητών ήταν σε ισχύ όταν έφτασε από τη Νότια Αφρική. Ο Σεργκέι Μπριν δεν θα είχε αναπτύξει την Google. Ο Γένσεν Χουάνγκ δεν θα είχε δημιουργήσει τη Nvidia.
Αλλά η ζημία υπερβαίνει τις οικονομικές μετρήσεις. Η επίθεση κατά του Χάρβαρντ δεν στρέφεται απλώς εναντίον ενός πανεπιστημίου, αλλά εναντίον μιας ιδέας. Την ιδέα ότι το ταλέντο δεν έχει διαβατήριο, ότι η γνώση δεν γνωρίζει σύνορα, ότι τα καλύτερα μυαλά του κόσμου μπορούν να συγκεντρωθούν σε ένα μέρος για να διευρύνουν τα όρια της ανθρώπινης γνώσης.
Επιτρέψτε μου να γίνω προσωπικός. Αυτή η χρονιά στο Χάρβαρντ μεταμόρφωσε τον τρόπο της σκέψης μου και της έρευνας μου. Είχα θεωρητικές συζητήσεις για τη δημοκρατία, τα εκλογικά συστήματα και την πόλωση με τους μεγαλύτερους ειδικούς στην πολιτική συμπεριφορά, αλλά και με ιστορικούς και οικονομολόγους υψηλού επιπέδου. Τελειοποίησα την πειραματική μου μεθοδολογία σε σεμινάρια όπου η αριστεία δεν αποτελεί επιδίωξη αλλά αφετηρία. Έχω πεισθεί ότι η αληθινή έρευνα διαπερνά τους ακαδημαϊκούς κλάδους και τις εθνικότητες όσων την ασκούν.
Είναι ένα σκληρό παράδοξο. Καθώς ερευνώ πώς οι πολιτικές και κοινωνικές ταυτότητες μπορούν να χειραγωγηθούν για να διαβρώσουν τη φιλελεύθερη δημοκρατία, παρακολουθώ πώς η δική μου ιδιότητα ως διεθνολόγος γίνεται πυρομαχικό στον πολιτισμικό πόλεμο του Τραμπ.
Αυτό που παρακολουθούμε δεν είναι απλώς μια επίθεση στο Χάρβαρντ ή στους διεθνείς φοιτητές. Είναι μια επίθεση στην ίδια την ιδέα της γνώσης ως παγκόσμιου εγχειρήματος, και εμείς οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αναγνωρίσουμε το μοτίβο που ακολουθεί η τρέχουσα αμερικανική κυβέρνηση. Ο Τραμπ δεν καινοτομεί, αλλά εισάγει. Η επίθεσή του στα πανεπιστήμια ακολουθεί πιστά το εγχειρίδιο του Βίκτορ Ορμπάν στην Ουγγαρία, ο οποίος απέλασε το Κεντρικό Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης, ή εκείνο του Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος έκλεισε ή έθεσε υπό τον έλεγχό του δεκάδες ανεξάρτητα πανεπιστημιακά ιδρύματα στη Ρωσία.
Το μάθημα για την Ευρώπη είναι σαφές: οι αυταρχικές τακτικές μπορούν να ταξιδέψουν. Αυτό που λειτουργεί στη Βουδαπέστη ή τη Μόσχα δοκιμάζεται στην Ουάσιγκτον, και αυτό που πετυχαίνει στην Ουάσιγκτον μπορεί να δοκιμαστεί στη Μαδρίτη ή το Άμστερνταμ. Τα πανεπιστήμια δεν είναι τυχαίοι στόχοι σε αυτόν τον παγκόσμιο πολιτισμικό πόλεμο. Αποτελούν, μαζί με τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης και τη δικαιοσύνη, τα τελευταία αντίβαρα κριτικής σκέψης και δημοκρατικής αντίστασης.
Με στοιχεία από El País
