ΣΕ ΜΙΑ ΛΙΣΤΑ, που είχε δημοσιευθεί εδώ στο LiFO.gr, στις 4 Δεκεμβρίου 2021, σχετική με τα 20 καλύτερα άλμπουμ του ελληνικού ροκ από τη δεκαετία του ’80, είχα συμπεριλάβει ανάμεσα και το “Tin Invaders” των Chapter 24 από το 1988. Τώρα, 37 χρόνια αργότερα, αυτό το άλμπουμ ξανατυπώνεται σε βινύλιο, ενώ μαζί του κυκλοφορεί κι ένα ακόμη LP με μια πιο πρόσφατη live αποτύπωσή του. Ας τα δούμε, όμως, όλα αυτά κάπως πιο αναλυτικά…
CHAPTER 24: Tin Invaders
[K.24 Εταιρεία Περιορισμένης Ορατότητας / Sound Effect Records, 2025]
Το “Tin Invaders” των Chapter 24 είναι ένα από τα καλύτερα ελληνικά ροκ άλμπουμ των 80s – και αυτό πολλοί λίγοι θα μπορούσε, πλέον, να το αμφισβητήσουν. Σε προσωπικό επίπεδο τιμώ αυτό το LP από τότε που βγήκε, στην αρχή του ’88, και όποτε μου δίνεται, έκτοτε, η ευκαιρία να το ξανακούσω –με διάφορες αφορμές μέσα στα χρόνια– πάντα θα με εκπλήσσει με τον ήχο, την ατμόσφαιρα και τη δυναμική του. Το λέω, γιατί το “Tin Invaders” το ξανάκουσα εσχάτως, λόγω της πρώτης βινυλιακής επανέκδοσής του μετά από δεκαετίες, στη γνωστή μας Sound Effect Records (μια συμπαραγωγή της Κ.24 Εταιρεία Περιορισμένης Ορατότητας και της εξαρχειώτικης εταιρείας).
Το άλμπουμ άνοιγε με το “Black Baron’s theme”, ένα υποβλητικό ορχηστρικό, με το όργανο και το rhythm box να το οδηγούν στην αρχή, καθώς προοδευτικά εμπλουτίζεται αυτό από το σύνθι και κυρίως από την κιθάρα. Η σύνθεση διαθέτει haunted χαρακτηριστικά και ως εισαγωγική είναι ό,τι πρέπει.
Την πρώτη φορά που διάβασα γι’ αυτό το γκρουπ ήταν στο περιοδικό «Ήχος & Hi-Fi», στο τεύχος Ιανουαρίου 1988, σ’ ένα ενδιαφέρον κείμενο του αείμνηστου Αντώνη Φράγκου, που είχε τίτλο «Θόρυβος, ροκ εν ρολ και άλλα τινά». Εκεί ο Φράγκος ανακάτευε από Jacques Attali, ιταλούς και ρώσους φουτουριστές, dada και Hans Richter, μέχρι Johnny Rotten και Jello Biafra, πριν καταλήξει σε μια λίστα συγκροτημάτων, κάπως σαν ένα «μικρό οδηγό θορύβου» όπως τον αποκαλούσε, ανακατεύοντας ονόματα από την Βρετανία (Membranes, Chumbawamba, Test Dept…) και τις ΗΠΑ (Big Black, Butthole Surfers, Sonic Youth, Swans…), μέχρι τις τότε Δυτική Γερμανία (Minus Delta T, Einstürzende Neubauten), Γιουγκοσλαβία (Laibach) και Σοβιετική Ένωση (Pop-Mechanics), μα ακόμη και από την Ολλανδία (The Ex), την Ελβετία (Young Gods) ή και από την Ελλάδα (Chapter 24). Τότε τσέκαρα για πρώτη φορά το ελληνικό γκρουπ, βάζοντάς το στο αγοραστικό μου στόχαστρο.
Το συγκρότημα είχε σχηματισθεί στα Γιάννενα, το 1982, και μέχρι την κυκλοφορία του long play του από την Di Di Music (Δικαίωμα Διάβασης) ήταν σχεδόν άγνωστο στο ευρύτερο κοινό. Λέω «σχεδόν», καθότι συνθέσεις του είχαν εμφανισθεί σε ερασιτεχνικές γιαννιώτικες κασέτες («0651 Συλλογή», «Κεφάλαιο 24») ήδη από το μέσο των eighties. Δεν ξέρω ποιοι είχαν πάρει χαμπάρι τους Chapter 24 από τότε, από την περίοδο των κασετών εννοώ, όμως όλοι μας θα παθαίναμε πλάκα, κατά το κοινώς λεγόμενο, όταν θα κυκλοφορούσε το LP τους.
Οι Chapter 24 –με όνομα δανεισμένο από το φερώνυμο κομμάτι του Syd Barrett, που υπάρχει στο πρώτο άλμπουμ των Pink Floyd “The Piper at the Gates of Dawn” [Columbia, 1967]–, ήταν ένα παράξενο συγκρότημα, για τα (ελληνικά) δεδομένα της εποχής. Το λέω «παράξενο», γιατί, παρότι είχε ψυχεδελικές αναφορές, δεν ήταν ένα κλασικό γκρουπ της αναβίωσης, όπως ήταν την ίδια περίοδο οι Purple Overdose ας πούμε ή οι No Man’s Land (κι αυτοί με όνομα από τραγούδι του Syd Barrett).
Εν τω μεταξύ οι Chapter 24 δεν ήταν κι ένα «καθαρό» new wave, ή post-punk, dark wave, synth wave και τα ανάλογα, συγκρότημα, αφού όσο ήταν Barrett-ικοί ήταν και Hammill-ικοί (το “The Future Now” του Peter Hammill από το 1978 ήταν τρανή αναφορά), χωρίς βεβαίως να απολείπουν και οι υπαινιγμοί από Ultravox (το “Systems of Romance” του 1978), Human League (το “Reproduction” του 1979), Magazine (το “Play” του 1980) ή ακόμη και από Minimal Compact (το “One by One” του 1982 και κυρίως το “Deadly Weapons” του 1984). Με όλα τούτα, βεβαίως, στ’ αυτιά τους, και πάνω απ’ όλα με τη δημιουργικότητα και το ταλέντο τους στην πρώτη θέση, οι Chapter 24 θα ετοιμάσουν, τελικά, αυτό το κάπως diy υλικό τους, δημιουργώντας έτσι τα εννέα κομμάτια του “Tin Invaders”.
Ποια ήταν τότε τα μέλη του γκρουπ; Υπήρχαν δύο μουσικοί, που έπαιζαν σε όλα τα tracks του δίσκου, ο Αντώνης Λιβιεράτος (όργανο, μονοφωνικό σύνθι, κιθάρες, φωνή) και ο Βαγγέλης Μπουλουχτσής (μπάσο, κιθάρες, φωνή), με τους Σπύρο Δογορίτη (πολυφωνικό σύνθι), Περικλή Μπουλουχτσή (κιθάρα) και Φίλιππο Μέρμηγκα (ντραμς) να ακούγονται μόνο σε δύο tracks – στα “Alcohol mind” και “(Elec)trick death”.
Το άλμπουμ άνοιγε με το “Black Baron’s theme”, ένα υποβλητικό ορχηστρικό, με το όργανο και το rhythm box να το οδηγούν στην αρχή, καθώς προοδευτικά εμπλουτίζεται αυτό από το σύνθι και κυρίως από την κιθάρα. Η σύνθεση διαθέτει haunted χαρακτηριστικά και ως εισαγωγική είναι ό,τι πρέπει.
Black Baron’s Theme – Tin Invaders
Το σχεδόν 6λεπτο “Tin invaders”, που ακολουθεί, είναι το πρώτο τραγούδι του δίσκου, και είναι καταπληκτικό. Αυτό που εξέχει εδώ είναι το στυλ των Chapter 24, η άνεση και η σιγουριά τους, και κυρίως η ικανότητά τους να σε ξαφνιάζουν με πολύ λίγα μέσα. Το κομμάτι είναι κάπως χαοτικό, με διάφορα «γεμίσματα» να συμβάλλουν σ’ αυτό το τεταμένο σκηνικό, που δίνει ακόμη και στον θόρυβο μια πολύ δημιουργική διέξοδο.
Το τρίτο track της πλευράς είναι το 2λεπτο “The corpse”. Εδώ έχουμε μία ακουστική κιθαριστική εισαγωγή, με το τραγούδι, που είναι μια ιδιαίτερη μπαλάντα βασικά, να ακούγεται εντελώς Hammill-ικό, δίχως τούτο να το λέω για κακό (εννοείται). Η Side A θα ολοκληρωθεί με το “Alcohol mind”, ένα από τα πιο δυναμικά τραγούδια του LP, με «κανονικά» ντραμς αυτή τη φορά, με συνεχή breaks από πλήκτρα και κιθάρες, μα και με αυθάδη, πάνκικη, ερμηνεία.
Η δεύτερη πλευρά του “Tin Invaders” ανοίγει με το μονόλεπτο “Homecoming”, ένα Barrett-ικής έμπνευσης τραγούδι, που ακούγεται κάπως και σαν ιντερμέτζο – με το “(Elec)trick death” να αποτελεί το δεύτερο ορμητικό τραγούδι του δίσκου (μετά από το “Alcohol mind”), έχοντας φωνή και ρυθμικό τμήμα σε πρωταγωνιστικό ρόλο, πέρα από τα κιμπορντιστικά breaks και αυτόν τον παράξενο συνδυασμό σίξτις και έιτις αναφορών.
Μέσω του 5λεπτου “Little Jack’s gun” οι Chapter 24 έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν ένα ακόμη ιδιόμορφο τραγούδι τους, με τις στρώσεις από σύνθια να κάνουν και πάλι τη διαφορά, και με την κιθάρα να προσθέτει συνεχώς σε υπόγειο θόρυβο. Υπάρχει μια ρυθμική μονοτονία οπωσδήποτε, αλλά υπάρχει ταυτοχρόνως κι ένα κάποιο trance στοιχείο, που οδηγεί το τραγούδι σε άλλες σφαίρες. Λίγο πριν από το τέλος το τρίλεπτο “The Collector” είναι ένα ακόμη φαινομενικά πρωτόλειο τραγούδι, με εξωστρεφή ερμηνεία, νέφη από κιθάρες, φωνές, ψυχεδελικό όργανο και πάντα υπόγεια ένταση.
Το άλμπουμ θα ολοκληρωθεί με το “Soundtrack”, ένα ορχηστρικό που γράφτηκε για την ταινία μικρού μήκους «Προς το τέλος της διαδρομής» του Σπύρου Βλέτσα. Έχει πεντάλεπτη διάρκεια και είναι το πιο πειραματικό και abstract κομμάτι του LP, δίχως τούτο να σημαίνει πως δεν «δένει» με τα υπόλοιπα.
Το “Tin Invaders” είχε πάρει πολύ ενθαρρυντικές κριτικές σε πρώτο χρόνο – κάτι όχι συνηθισμένο για τα ελληνικά συγκροτήματα εκείνων των ετών. Για παράδειγμα ο Τάσος Σακκάς είχε γράψει στον «Ήχο» (Απρίλιος ’88) ανάμεσα σε άλλα:
«Βέβαια θα βρεθούν μερικοί που θα απορρίψουν τους Chapter 24 ως ξένο με το ροκ… κεφάλαιο. Όπως έκαναν στο παρελθόν με τους Forward Music Quintet ή όπως δεν τόλμησαν να κάνουν με τους Yell-O-Yell. Άσχετα από παρόμοιες διαφωνίες, το “Tin Invaders” αποτελεί δίσκο αναφοράς. Αποτελεί μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις που δεν υπάρχει κανένας λόγος να είμαστε ελαστικοί».
Σ’ εκείνη την 20άδα του 2021, με τα best rock ελληνικά των 80s, ναι μεν δεν είχα μέσα FMQ και Yell-O-Yell (είχα όμως Χωρίς Περιδέραιο και Reporters), αλλά, όπως και να το κάνουμε, συμφωνώ εντελώς με την κατακλείδα της τότε κριτικής στον «Ήχο», για τους Chapter 24.
To “Tin Invaders” είχε ηχογραφηθεί στην Αθήνα και τα Γιάννενα σ’ ένα τετρακάναλο κασετόφωνο, ενώ είχε μιξαριστεί στο Mini Farm Studio από τον αείμνηστο Κώστα Στρατηγόπουλο και τους Chapter 24, με το χαρακτηριστικό original cover να προέρχεται από την Rotten Fish Graphics. Τριάντα επτά χρόνια αργότερα, δηλαδή στις μέρες μας, θα γίνει νέο mastering από τον Γιάννη Χριστοδουλάτο (Sweetspot), ενώ θα προκύψει και νέο layout από τον Γιώργο Φωτόπουλο. Όσον αφορά την απόλαυση; Αυτή θα κινείται πάντα στο υψηλότερο επίπεδο.
Tin Invaders – Tin Invaders – CHAPTER 24
CHAPTER 24: The Black Baron Strikes Back / The Invaders Reloaded
[K.24 Εταιρεία Περιορισμένης Ορατότητας / Sound Effect Records, 2025]
Τριάντα ένα χρόνια μετά από την κυκλοφορία του “Tin Invaders” οι Chapter 24 θα παρουσίαζαν εκείνο το άλμπουμ τους ζωντανά, σε μια συναυλία που θα συνέβαινε στο Monk café bar της Λάρισας. Ήταν 25 Νοεμβρίου του 2019. Και είναι αυτό το live, που «κόβεται» τώρα σε LP και σε CD (με οκτώ και εννέα tracks αντιστοίχως), κάτω από τον τίτλο “The Black Baron Strikes Back / The Invaders Reloaded”, με το track list, τουλάχιστον στην περίπτωση του LP που ακούω εγώ, να προσεγγίζει εκείνο του original δίσκου.
Έχουμε λοιπόν στ’ αυτιά μας το “Tin Invaders” «ζωντανό», από μια μπάντα λίγο διαφορετική, όμως, από ’κείνη του ’88 – αφού στη νέα line-up συναντάμε τους παλαιότερους Αντώνη Λιβιεράτο όργανο, αναλογικό σύνθι, κιθάρα, φωνή, Βαγγέλη Μπουλουχτσή μπάσο, φωνή και Περικλή Μπουλουχτσή κιθάρα, e-bow, συν τον νεότερο Γιάννη Τρυφερούλη στα ντραμς. Έτσι, και μέσω ενός σταθερού και μόνιμου ντράμερ, το “Tin Invaders” αποκτά τώρα κάποια άλλα, περισσότερο ροκ χαρακτηριστικά.
Αυτό το αντιλαμβάνεσαι από το πρώτο κιόλας track, το “Black Baron’s theme”, που μετατρέπεται σε μία απολύτως σύγχρονη psych-rock σύνθεση, με τις κιθάρες να ζωγραφίζουν πάνω από ένα γερό rhythm section. Είναι μια ροκ μπάντα, θέλω να πω, οι νεότεροι Chapter 24, με παίξιμο πολύ πρώτο, που μπορεί άνετα να σε «στείλει». Το ίδιο, δε, θα σημείωνα και σε σχέση με το άλλο highlight του δίσκου, το φερώνυμο “Tin invaders”, που ακούγεται και αυτό όσο δεν παίρνει άλλο ροκ, με φοβερό ορχηστρικό ξέσπασμα εκεί προς τη μέση του, γεμάτο με κιθαριστικούς οριενταλισμούς.
Το “The corpse”, τώρα, από μία δίλεπτη μπαλάντα, μετατρέπεται σε μια 8λεπτη ολοκληρωμένη σύνθεση, περισσότερο πειραματική, που αναπτύσσεται αργά στο ξεκίνημά της, αγγίζοντας έναν κάπως ιεροτελεστικό τρόπο, αποκτώντας όμως στα τελευταία τρία λεπτά περισσότερα δυναμικά χαρακτηριστικά. Κλείσιμο της πρώτης πλευράς με το μονόλεπτο “Homecoming”, που παραμένει πάντα ένα Barrett-ικής έμπνευσης τραγούδι.
Η Side B παίρνει μπροστά με το σχεδόν 6λεπτο “Alcohol mind”. Το τραγούδι παραμένει δυναμικό, γρήγορο, με ωραία διάταξη, που καθορίζεται από το έντονο ρυθμικό τμήμα και τις συνεργασίες πλήκτρων και κιθαρών. Στη «ζωντανή» παρουσίασή του σίγουρα δυναμιτίζει. Το ίδιο, δε, θα υποστήριζα όχι μόνο για το “(Elec)trick death”, ένα από τα ωραιότερα κομμάτια του πρωτότυπου “Tin Invaders”, που διατηρεί στο έπακρο την αρχική ορμή του, μα και για το “Little Jack’s gun”, που απογειώνεται από το ογκώδες μπάσο και την κλιμακούμενη ένταση, η οποία πιάνει, προς το τέλος, «κόκκινο».
Το κλείσιμο του βινυλίου με το “The collector” (που και αυτό διαρκεί περισσότερο στη live εκδοχή του), όπως και το κλείσιμο του CD με το “Soundtrack” (που επίσης διαρκεί παραπάνω και ακούγεται ως το πιο kraut-πειραματικό track του άλμπουμ) είναι εκείνα που πρέπει. Και τα δύο κομμάτια είναι αντάξια της γενικότερης προσπάθειας, να παρουσιαστεί το “Tin Invaders” ως ένα ροκ άλμπουμ του καιρού μας, με άγκιστρα όμως στην κλασική εποχή του ψυχεδελικού ροκ (και όχι στο έιτις περιβάλλον). Αναμφισβήτητα του πάει αυτό το «ρούχο», με την ηχογράφηση από τον Νίκο Ντούλα, τη μείξη από τον Μανώλη Αγγελάκη και το mastering από τον Γιάννη Χριστοδουλάτο να συμβάλλουν τα μάλα στην τελική, απολαυστική, αποτύπωση.
Alcohol Mind – Tin Invaders – CHAPTER 24
