Στην εντυπωσιακή συνάντηση στο γκολφ θέρετρο του Ντόναλντ Τραμπ στη Σκωτία, ο Αμερικανός πρόεδρος και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσαν μια συμφωνία δασμών η οποία, με μια πρώτη ματιά, αποδεικνύεται ιδιαίτερα μονόπλευρη προς το πλεονέκτημα των ΗΠΑ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφώνησε σε δασμούς 15 % για τις περισσότερες εξαγωγές προς ΗΠΑ, ενώ δεσμεύτηκε σε χρηματοοικονομικές «τηλεφωνικού μεγέθους» υποχρεώσεις για να εισάγει ενέργεια από τις ΗΠΑ και να επενδύσει εκεί. Σε αντάλλαγμα, ο αμερικανικός ενεργειακός και τεχνολογικός τομέας βγαίνει κερδισμένος — η συμφωνία, όμως, ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί γραπτά.
Η συμφωνία για την ενέργεια προβλέπει αγορές αξίας 750 δισ. δολάρια αμερικανικού πετρελαίου και υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), συμπεριλαμβανομένου πυρηνικών καυσίμων. Πρόκειται για 250 δισ. δολάρια ετησίως σε νέες ενεργειακές εισαγωγές, με στόχο την απεξάρτηση της ΕΕ από τα εισαγόμενα ρωσικά ενεργειακά προϊόντα. Στην πράξη, ωστόσο, ειδικοί επισημαίνουν ότι η ΕΕ θα έπρεπε να τριπλασιάσει τις εισαγωγές ενέργειας από τις ΗΠΑ και να αναγκάσει τις αμερικανικές εταιρείες να εκτρέψουν εισαγωγές σε βάρος άλλων διεθνών πελατών, κάτι που φαίνεται ανέφικτο. Πέρυσι οι εισαγωγές ρωσικής ενέργειας προς την ΕΕ δεν ξεπέρασαν τα 23 δισ. ευρώ, και οι εισαγωγές καθορίζονται από ιδιωτικές εταιρείες, όχι από κυβερνητική πολιτική.
Όσον αφορά τα αυτοκίνητα, οι δασμοί στις αμερικανικές εισαγωγές αυτοκινήτων και ανταλλακτικών μειώνονται στο 15 %, ένα επίπεδο που ταυτίζεται με την πρόσφατη συμφωνία των ΗΠΑ με την Ιαπωνία. Η ΕΕ, από την πλευρά της, συμφώνησε να καταργήσει πλήρως τους δικούς της δασμούς (από 10 % σε 0 %). Ωστόσο, οι λεπτομέρειες παραμένουν ασαφείς: υπάρχει δέσμευση συνεργασίας ώστε να εναρμονιστούν τα τεχνικά πρότυπα οχημάτων, με στόχο μια πιθανή μελλοντική πλήρη συμβατότητα.
Η γερμανική βιομηχανία αυτοκινήτου αντιδρά έντονα: εκτιμάται ότι έως 70.000 θέσεις εργασίας ενδέχεται να χαθούν στην Ευρώπη καθώς παραγωγοί μεταφέρουν γραμμές στα ΗΠΑ για να αποφύγουν τον δασμό. Οι εργαζόμενοι, όχι οι εταιρείες, είναι οι πραγματικοί χαμένοι, επισημαίνουν οι αναλυτές.
Η συμφωνία για την αεροπορία προβλέπει μηδενικούς δασμούς σε όλα τα αεροσκάφη και εξαρτήματα, μια συμφωνία διπλής εξαίρεσης (zero‑for‑zero tariff) που απαλλάσσει τόσο την Airbus όσο και τη Boeing από πιθανούς δασμούς. Αυτό αποτρέπει κοινούς εμπορικούς ταξώνες για την αεροπορική βιομηχανία, ενώ οι εταιρείες leasing και οι αεροπορικές με ευρωπαϊκές αλυσίδες προμήθειας γλιτώνουν από επιβαρύνσεις.
Στα φαρμακευτικά προϊόντα, η αρχική αντίφαση των δηλώσεων Τραμπ και φον ντερ Λάιεν οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η δασμολογία παραμένει μηδενική προς το παρόν. Ωστόσο, αναμένεται επιβολή δασμών έως 15 % μετά την ολοκλήρωση έρευνας ασφαλείας (Section 232). Οι εταιρείες γενοσήμων φαρμάκων φοβούνται ότι η συμφωνία θα επηρεάσει τα πλέον ευαίσθητα προϊόντα, παρότι η ένωσή τους ζητά επέκταση των προϊόντων με μηδενικούς δασμούς.
Η τεχνολογία και ιδιαίτερα ο τομέας των εξοπλισμών ημιαγωγών εξαιρούνται από δασμούς. Η συμφωνία περιλαμβάνει chip εξοπλισμό (όπως τα μηχανήματα της ASML), που θα συνεχίσει να αγοράζεται χωρίς δασμούς. Ωστόσο, η δέσμευση χρήσης αμερικανικών AI chip ενισχύει την τεχνολογική εξάρτηση της ΕΕ από τις ΗΠΑ — και αποτελεί πλήγμα για όραμα τεχνολογικής αυτονομίας.
Στον ψηφιακό τομέα δεν συγκλιίνεται απολύτως τίποτα: οι ευρωπαϊκοί κανόνες προστασίας δεδομένων, οι νόμοι DMA και DSA δεν επηρεάζονται. Η ΕΕ διατήρησε την ψηφιακή της αυτονομία, χωρίς παραχωρήσεις σε ψηφιακούς φόρους ή ρύθμιση πλατφορμών.
Στον αμυντικό τομέα, η συμφωνία δεν περιλαμβάνει αγορές όπλων: δεν υπάρχει επίσημη δέσμευση για εξοπλιστικά πακέτα. Παρόλα αυτά, οι αυξανόμενοι ευρωπαϊκοί αμυντικοί προϋπολογισμοί ενισχύουν έμμεσα τις αμερικανικές αμυντικές εταιρείες.
Στον χάλυβα, η συμφωνία επανέρχεται σε ένα σύστημα ποσοστώσεων, παρόμοιο με αυτό υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν, κρατώντας έναν πιθανό δασμό 50 %. Σχεδιάζεται αποκλειστική δασμολογική ζώνη ώστε να απομονωθεί φτηνός χαλκός από χώρες όπως η Κίνα, η Τουρκία και άλλες.
Σε αγροτικά προϊόντα υπάρχει η προοπτική κάποιων χωρίς δασμούς — μη ευαίσθητων εισαγωγών όπως ξηρών καρπών, ζωοτροφών ή βίσωνα. Ωστόσο, προϊόντα όπως το βοδινό εξακολουθούν να θεωρούνται ευαίσθητα και να υπόκεινται σε δασμούς.
Τέλος, η ΕΕ δεσμεύτηκε ότι εταιρείες στο ευρωπαϊκό μπλοκ θα επενδύσουν 600 δισ. δολάρια πρόσθετα στις ΗΠΑ. Ωστόσο, είναι ένα «επικοινωνιακό θέατρο»: οι επενδύσεις θα είναι απολύτως ιδιωτικές και δεν εγγυάται ότι δεν θα επηρεάσουν την ανάπτυξη της Ευρώπης.
Συνολικά, η συμφωνία φαίνεται να θωρακίζει την αμερικανική αγορά και συμφέρει τις ΗΠΑ σε ενέργεια, αυτοκινητοβιομηχανία, τεχνολογία και ενδεχομένως άμυνα. Η ΕΕ, αν και απέφυγε πλήρη εμπορικό πόλεμο, αναλαμβάνει σοβαρές εμπορικές δεσμεύσεις και κινδυνεύει να δει απώλειες θέσεων εργασίας και επενδυτικής υπεραξίας στην ήπειρό της.
Με πληροφορίες από Politico
