Επιστήμονες αποκρυπτογράφησαν το γονιδίωμα του βακτηρίου που ευθύνεται για την πρώτη καταγεγραμμένη πανδημία στον κόσμο η οποία σάρωσε την ανατολική Μεσόγειο πριν από περίπου 1,500 χρόνια.
Οι ερευνητές εντόπισαν το Yersinia pestis, το μικρόβιο που προκαλεί την πανούκλα, σε έναν ομαδικό τάφο στην αρχαία ελληνική πόλη Γέρασα που βρίσκεται στη σημερινή Ιορδανία. Η περιοχή αυτή βρισκόταν κοντά στο επίκεντρο της πανδημίας. Τα ευρήματα, που δημοσιεύτηκαν στην επιθεώρηση «Genes» επιβεβαιώνουν ότι ο παθογόνος μικροοργανισμός ήταν η αιτία της αποκαλούμενης Πανώλης του Ιουστινιανού δίνοντας λύση σε ένα μακροχρόνιο μυστήριο.
Η πανδημία αυτή που διήρκεσε από το 541 μ.Χ. έως το 750 μ.Χ., προκάλεσε τον θάνατο δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων και αναδιαμόρφωσε τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία αλλά η ακριβής αιτία της καταστροφής παρέμενε αντικείμενο συζήτησης. Παρόλο που υπήρχαν ενδείξεις δεν είχε βρεθεί απτή βιολογική απόδειξη για το υπεύθυνο μικρόβιο.
«Η ανακάλυψη αυτή παρέχει την πολυπόθητη οριστική απόδειξη της παρουσίας του Y. pestis στο επίκεντρο της Πανώλης του Ιουστινιανού» δήλωσε ο Δρ. Ρέις Τζιάνγκ από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα, εκ των επικεφαλής της μελέτης. Για αιώνες βασιζόμασταν σε γραπτές περιγραφές μιας καταστροφικής ασθένειας χωρίς όμως στέρεα βιολογικά δεδομένα. Τα ευρήματά μας προσφέρουν το κομμάτι που έλειπε από το παζλ», πρόσθεσε ο Τζιανγκ.
Ο εντοπισμός
Στα ιστορικά κείμενα, η πανώλη εμφανίζεται πρώτα στην Πελουσιόν (σημερινή Αίγυπτος), προτού εξαπλωθεί σε όλη την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αν και ίχνη του Y. pestis είχαν βρεθεί χιλιάδες μίλια μακριά, σε μικρά χωριά της δυτικής Ευρώπης μέχρι σήμερα δεν υπήρχε απόδειξη μέσα από τα όρια της ίδιας της αυτοκρατορίας.
«Χρησιμοποιώντας στοχευμένες τεχνικές αρχαίου DNA, ανακτήσαμε και αλληλουχήσαμε γενετικό υλικό από οκτώ ανθρώπινα δόντια που βρέθηκαν σε ταφικούς θαλάμους κάτω από το πρώην ρωμαϊκό ιπποδρόμιο της Γέρασας μόλις 320 χλμ. από την αρχαία Πελουσιόν», εξήγησε Γκρεγκ Ο’Κόρι-Κρόε μέλος της ερευνητικής ομάδας.
Η ανάλυση DNA έδειξε ότι τα θύματα της πανώλης έφεραν σχεδόν πανομοιότυπα στελέχη του Y. pestis, επιβεβαιώνοντας την παρουσία του βακτηρίου μέσα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία μεταξύ 550 και 660 μ.Χ. Αυτό δείχνει μια ταχεία και καταστροφική έξαρση, σε συμφωνία με τις ιστορικές περιγραφές μαζικών θανάτων.
«Η Γέρασα ήταν μία από τις σημαντικές πόλεις της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ένα εμπορικό κέντρο με μνημειώδεις κατασκευές. Το γεγονός ότι ένας χώρος ψυχαγωγίας και αστικής υπερηφάνειας μετατράπηκε σε μαζικό νεκροταφείο δείχνει πόσο εύκολα κατακλύζονταν τα αστικά κέντρα σε περιόδους κρίσης» λέει ο Τζιανγκ.
Μια παράλληλη μελέτη που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Pathogens» αποκαλύπτει ότι το βακτήριο κυκλοφορούσε στον άνθρωπο για χιλιετίες πριν από την Πανώλη του Ιουστινιανού. Επίσης, δείχνει ότι μεταγενέστερες πανδημίες – από τον Μαύρο Θάνατο του 14ου αιώνα μέχρι σποραδικά κρούσματα σήμερα – δεν προέρχονται από ένα ενιαίο κοινό στέλεχος, αλλά εμφανίζονται ανεξάρτητα, ξανά και ξανά, από μόνιμες ζωικές εστίες.
Τα ευρήματα υπογραμμίζουν ότι οι πανδημίες δεν είναι μοναδικά ιστορικά γεγονότα, αλλά επαναλαμβανόμενα φαινόμενα που τροφοδοτούνται από την ανθρώπινη συνάθροιση, τη μετακίνηση και τις περιβαλλοντικές αλλαγές, ζητήματα επίκαιρα ακόμη και σήμερα.
«Αντιμετωπίζουμε την πανούκλα εδώ και μερικές χιλιάδες χρόνια, και ακόμη υπάρχουν άνθρωποι που πεθαίνουν από αυτή. Όπως η Covid, συνεχίζει να εξελίσσεται, και τα μέτρα περιορισμού δεν μπορούν να την εξαλείψουν. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, αλλά η απειλή δεν θα εξαφανιστεί ποτέ» εξηγεί ο Δρ. Τζιάνγκ.
Naftemporiki.gr
