Τα δώρα του Γιώργου Μαρίνου στον Χρήστο Δήμα

Κάποιες συζητήσεις είναι πραγματικά δώρα· σε γεμίζουν εικόνες, ευγνωμοσύνη, ανθρωπιά, πονηρό πνεύμα, αναπόληση, κριτική αντιμετώπιση του παρελθόντος σαν ψηφίδα του σήμερα. Μια αυτό αυτές ήταν και η χθεσινή στο Φεστιβάλ «Κύματα» στην Κεφαλονιά, με τον Χρήστο Δήμα να απαντά στις ερωτήσεις του Άκη Καπράνου επί σκηνής, με την ολοκλήρωση της προβολής της ταινίας «Οι Ακροβάτες του Κήπου». 

Επιμέλεια-Σύνταξη: Α. Ρ. Λιζάρδος

[Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις έχουν υποστεί επεξεργασία για την καλύτερη κατανόηση]

Ερώτηση: Θέλω να μου μιλήσεις λίγο για το σενάριο της ταινίας.

Απάντηση:
Είναι μια ταινία με νοσταλγική ατμόσφαιρα, σαν θραύσματα αναμνήσεων. Αν το δεις ως σενάριο, «μπάζει». Αυτό που έχει, είναι ότι λειτουργεί μόνο αν το πάρεις σαν παραμύθι ενηλικίωσης· σαν μια υπόσχεση να μη μείνει άδεια η δεξαμενή της μνήμης· να βάλεις μέσα ιστορίες, θραύσματα, ανθρώπους που κουβαλούν νερό.

Εγώ μάλλον είμαι το παιδί κάτω από το τραπέζι που παρακολουθεί τον κόσμο. Ήθελα να φτιάξω μια ιστορία που να περιέχει φαγητό. Δεν είναι τυχαίο: ο ρόλος της κυρίας Ευτυχίας, η θέα, τα γλυκά, όλα λειτουργούν σαν κεφάλαια. [για παράδειγμα] οι κουραμπιέδες είναι η ζήλια.

Μέσα στην οικογένεια υπάρχει και η δυναμική των αδερφών: ειδικά τα δεύτερα και τρίτα παιδιά τρώνε ξύλο, εμείς με τον αδερφό μου Παναγιώτη το ζήσαμε αυτό. Όλα αυτά μπήκαν μέσα στην ταινία.

Η Ελευσίνα επίσης κουβαλάει κάτι άχρονο. Έβαλα στον ρόλο του Μαρίνου αυτό το «εκτός χρόνου» στοιχείο.

Η ταινία έγινε με πολλά δώρα: π.χ. ο Μαρίνος για πρώτη φορά έπαιξε χωρίς την περούκα. Ακόμα και οι εικόνες, όπως το καρπούζι που ανοίγει (και συμβολίζει πολλά): αίμα, θάνατος, μάτι του Θεού – είχαν ένα συμβολικό βάρος.

Στα 30 μου ήταν ένα άλμα πίστης, και με ακολούθησαν άνθρωποι με γενναιοδωρία.

Ερώτηση: Πώς δούλεψες με τα παιδιά; Είναι πάντα δύσκολο.

Απάντηση:
[Αστειευόμενος] Πρώτα απ’ όλα… μισώ τα παιδιά! (γέλια). Ο Καιάδας είναι το αγαπημένο μου (μέρος). Αλλά για να δουλέψεις με παιδιά και σκυλιά, πρέπει να τα κάνεις να νιώθουν ότι είναι «και σχολείο και παιχνίδι». Πρέπει όμως να κάνουν τη δουλειά τους, γιατί όλο το συνεργείο εξαρτάται από το αν είναι διαβασμένα. Δεν πρέπει να τα κρατάς για γύρισμα μετά τις 7 μ.μ. Εγώ για τα νυχτερινά γυρίσματα τα έκανα τζόκινγκ γύρω από το τετράγωνο για να κρατιούνται ξύπνια! Η καλύτερη εμπειρία ήταν στη δεξαμενή, όπου κάναμε μπάνιο. Εγώ μεγάλωσα παίζοντας εκεί, με τον φόβο της τουρμπίνας – μας έλεγαν ότι θα μας ρουφήξει. Αυτό το αίσθημα κινδύνου κουβαλήθηκε μέσα στην ταινία.

Ερώτηση: Συνήθως οι σκηνοθέτες γυρίζουν τις πολύ προσωπικές ταινίες στο τέλος της καριέρας τους. Εσύ την έκανες στην αρχή.

Απάντηση:
Φοβάμαι μη με βρει το Αλτσχάιμερ! (γέλια). Είχα γράψει το βιβλίο το ’98, ενώ από το ’94 υπήρχε σχέδιο να γίνει ταινία. Στο ενδιάμεσο έκανα μικρού μήκους, όπως τον Αμερικάνο, που μου άνοιξε καριέρα. Ο κόσμος περίμενε κάτι ανάλογο, μια ταινία αιχμηρή. Όμως αντί γι’ αυτό ήρθε μια ταινία νοσταλγική. Στη Θεσσαλονίκη (σ.σ. που έγινε η πρεμιέρα της) ο κόσμος μούδιασε, ειδικά με την τελευταία πράξη. Αλλά εγώ δεν έχω μετανιώσει· θέλω να με θυμούνται μ’ αυτή την ταινία. Πιστεύω ότι ο χρόνος θα της φερθεί καλά.

Ερώτηση: Πες μας δυο λόγια για τον Γιώργο Μαρίνο.

Απάντηση:
Ήταν ένα μεγάλο στοίχημα. Εγώ τον ήξερα μόνο από κασέτες και ραδιόφωνο, είχε κάτι άχρονο. Δεν είχε εμπειρία στον κινηματογράφο, ήταν φοβισμένος, αλλά και πολύ γενναίος. Έπρεπε να προσαρμόσω όλο το πρόγραμμα στα ωράριά του (κοιμόταν το πρωί). Η σκηνή που χορεύει ήταν δώρο, δεν υπήρχε στο σενάριο. […] Μου είπε πως δεν μπορούσε να την κάνει όταν του την έδειξα. Είπε: «Εσύ Χρήστο είσαι πουλί που πετάς» […] και τελικά μου το χάρισε. Αυτή η εικόνα μένει – και μόνο γι’ αυτό άξιζε να γίνει η ταινία.

Ερώτηση: Στη Θεσσαλονίκη πάντως θυμάμαι ότι η υποδοχή ήταν πιο θερμή.

Απάντηση:
Οι πρεμιέρες έχουν πάντα διπλή όψη. Η ταινία περιορίστηκε, και κριτικοί όπως ο Τριανταφυλλίδης και ο Τιμογιαννάκηςτην έθαψαν. Ήταν μεγάλο μάθημα: να περιμένεις επιτυχία και να κάνεις μόνο 4.000 εισιτήρια. Αλλά κι αντίθετα: με τη Νήσο οι αίθουσες ήταν γεμάτες, ή με άλλες ταινίες υπήρχε μόνο ένας θεατής. Αυτές οι εμπειρίες με έχουν χορτάσει.

Ερώτηση: Πώς ξεκίνησε η σχέση σου με τον κινηματογράφο;

Απάντηση:
Μετά το πανεπιστήμιο δεν ήξερα τι να κάνω, έπαιζα μπάσκετ, δούλευα στα McDonald’s. Συμμετείχα σε διαγωνισμό σεναρίου του ΑΝΤ1. Στην επιτροπή ήταν ο Βασίλης Γεωργιάδης (σ.σ. σκηνοθέτης που μας είπε σε δεύτερο χρόνο πόσο θαύμαζε και αγαπούσε). Μου έστειλε επιστολή (σ.σ. για την ακρίβεια, έστειλε 6 επιστολές στις έξι διευθύνσεις που υπήρχαν στην Αθήνα με τα στοιχεία του, με την ελπίδα να παραλάβει κάποιο από αυτά τα γράμματα), ψάχνοντας με σε όλες τις διευθύνσεις, που με κράτησε όρθιο στη στιγμή που ήμουν έτοιμος να τα παρατήσω. Αυτό με έσπρωξε να συνεχίσω.

Τον Χρήστο Δήμα τον συναντώ συχνά σε κοινές διαδρομές αλλά λίγες φορές είχε τη δυνατότητα να τον ακούσω να μιλάει με σκέψεις που φουσκώνουν τον θώρακα πριν αναστενάξει. Πιο πρόσφατα διασταυρωθήκαμε με εκείνον να κατευθύνεται στο Schoolwave, μαθητικό μουσικό φεστιβάλ και ήταν ένα ευχάριστο ξάφνιασμα. Θυμάμαι χρόνια πριν τον Βασίλη Κ. και τη Λουκία Ρικάκη, σε έτερους χρόνους να μου μιλούν για την ανθρωπιά του, την καλοσύνη του, την καθαρή ματιά του, το ταλέντο του. Τα λόγια αυτών των δύο αγαπημένων ανθρώπων μου (τη Λουκία ακόμα τη βλέπω στα όνειρά μου όταν χρειάζομαι δύναμη) έστρεψαν την προσοχή μου στο έργο του που περιλαμβάνει αριστουργήματα επιπέδου Ντέρεκ Τζάρμαν (Ο Αμερικάνος), ταινίες με προβληματισμό και προσωπική ματιά -ακόμα και μικρές αφηγηματικές αναπηρίες που τις παρακάμπτεις- (Οι Ακροβάτες του Κήπου), εμπορικές κωμωδίες που σέβονται την κοινή ανάμνηση που θα δημιουργηθεί στην αίθουσα (Νήσος), και φυσικά τηλεοπτικές σειρές που εμπότισαν με κινηματογραφικότητα τη δική μας ιδιωτική τηλεόραση πριν μπει το netflix για τα καλά στη ζωή μας. Δεν αναφέρομαι στη θεατρική του διαδρομή της οποίας μόνο ψήγματα οσμίζομαι. Γνωρίζω όμως ότι αγαπάει υπερβολικά την όπερα, κάτι που έμαθα με τον δύσκολο τρόπο σε μια κηδεία· επίσης ότι σέβεται τη μνήμη των νεκρών που άφησαν αποτύπωμα (ο λόγος του πριν την έναρξη της αφιερωματικής ταινίας για τη ζωή της Ιουλίας Σταυρίδου).

Βίντεο:

Στο masterclass του στο Φεστιβάλ «Κύματα», σα μαέστρος ενορχήστρωνε εκ νέου, με τα μακριά του χέρια ( που σχολίασε και ο Μαρίνος στο βίντεο που ακολουθεί https://www.tiktok.com/@alexlizardos/video/7544298387529600278), τις λεπτομέρειες της υποκριτικής που κάνουν ένα μονοπλάνο να σαρώνει (το δάκρυ που απορροφά το μάτι της Γκονγκ Λη στο «Σήκωσε τα κόκκινα φανάρια»), το μελετημένο στραβοπάτημα (της Γκλεν Κλόουζ στο «Επικίνδυνες Σχέσεις»), τη σαρωτική μετάλλαξη απόκρισης στη σιωπή (Λιβ Ούλμαν στο «Κραυγές και Ψίθυροι»), αλλά και την Ιωάννα Παππά που δακρύζει σε κιού με τον Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο να ελέγχει τους δακρυγόνους αδένες του με ακρίβεια επί 10 φορές, επιβάλλοντας στρατιωτική ακρίβεια στο ένα του μάτι. Ακόμα και τις Αγγελοπουλικές λεπτομέρειες και επιλογές στους κατοπινούς δημιουργούς (συγκεκριμένα τον Μπέλα Ταρ). Αλλά και την πυκνότητα συναισθημάτων στον αποχαιρετιστήριο λόγο του ανάμεσα στις προβολές.

«Για μένα κάθε προβολή είναι δώρο. Το ότι δίνετε δύο ώρες από τη ζωή σας για να δείτε κάτι που κουβάλησα στο κεφάλι μου, είναι ανεκτίμητο. Σας ευχαριστώ πάρα πολύ».