“Βία είναι κάθε συμπεριφορά μέσω της οποίας το πιο δυνατό μέλος της οικογένειας(από άποψη σωματικής ή λεκτικής δύναμης, κοινωνικής ή οικονομικής θέσης και συνήθως ο σύζυγος ή γονιός) χρησιμοποιεί επιβολή – σωματική ,λεκτική, συναισθηματική, κοινωνική ,οικονομική ή σεξουαλική- πάνω στον πιο αδύνατο ή τον παραμελεί ή τον καταπιέζει, δείχνοντας του έλλειψη σεβασμού και εκμεταλλευόμενος την θέση του ως δικαιολογία για να κακομεταχειρίζεται πιο αδύνατα άτομα(είτε σκόπιμα είτε όχι.)”
Οι συνέπειες τέτοιας συμπεριφοράς πάνω στα θύματα μπορούν να είναι είτε βραχυπρόθεσμες είτε μακροπρόθεσμες. Η ζημία μπορεί να ποικίλλει από σωματική, έως ψυχολογική, οικονομική ή και σεξουαλική μικρότερου ή και μεγαλύτερου εύρους.
Ακόμα και η εκτόξευση απειλών ή ύβρεων συνιστούν βία –( λεκτική βία, υποτίμηση.)
Τα αίτια του φαινομένου της ενδοοικογενειακής βίας είναι σε γενικές γραμμές γενετικά – βιολογικά, και περιβαλλοντολογικά ή κοινωνικά καθώς και οικονομικά.
Σε ό,τι αφορά τα γονιδιακά αίτια η ιδιοσυγκρασία του ατόμου, οι κληρονομικές καταβολές και οι ορμόνες του διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο. Ιδιαίτερα, κατά την περίοδο της εφηβείας η διαταραχή των επιπέδων των ορμονών οξύνουν το πρόβλημα. Επίσης, άτομα με ιστορικό κακοποίησης ή θυματοποίησης από παιδιά μετατρέπονται σε ενήλικους θύτες και ο κύκλος της ενδοοικογενειακής βίας διαιωνίζεται .Ιδιαίτερα, οι βιολογικοί παράγοντες αλληλοεπιδρούν με τους περιβαλλοντολογικούς ως προς την εκδήλωση ή μη της βίας.
Αλλά και πέρα από τους γενετικούς παράγοντες, διάφοροι περιβαλλοντικοί όπως είναι η οικογένεια επιτείνουν το πρόβλημα. Ειδικότερα, στην οικογένεια ένα μέλος αποτελεί τον αποδιοπομπαίο τράγο σε σχέση με τα υπόλοιπα μέλη , στο οποίο και προβάλλουν διάφορες ανασφάλειες και ανικανότητές τους. Έτσι, οι συμμαχίες είναι αναπόφευκτες, καθώς κάποιο μέλος της οικογένειας βιώνει δυσμενέστερες συνθήκες διαβίωσης σε σχέση με τα υπόλοιπα. Οι σύγχρονες οικογένειες δεν ενστερνίζονται ούτε εγκολπώνονται ηθικές αξίες και αρχές όπως είναι ο σεβασμός στην ανθρώπινη υπόσταση, η συνεργατικότητα και η αλληλεγγύη.
Πέρα από την οικογένεια, το σχολείο αποτελεί άλλο κοινωνικό- περιβαλλοντολογικό αίτιο. Ειδικότερα , το σχολείο προάγει την βαθμοθηρία , την ανταγωνιστικότητα και την μετάδοση ξηρών γνώσεων. Υπάρχουν περιπτώσεις που παρέες συνομηλίκων καταναλώνουν αλκοόλ και ωθούν τους συμμαθητές τους στο να έχουν μια πρώτη επαφή με αυτό. Εξάλλου, <<Ομιλίαι κακαί φθείρουσιν ήθη χρηστά.>> Ο μιμητισμός αυτός, επομένως ,σε συνδυασμό με την προβολή αρνητικών προτύπων, την εσωστρέφεια και την περιέργεια οξύνουν το πρόβλημα. Επιπλέον, μαθητές που έχουν υποστεί βία από νεαρή ηλικία μετατρέπονται σε αυριανούς θύτες ενδοοικογενειακής βίας.
Αλλά και εκτός από το σχολείο τα μη υγιή και βίαια αρνητικά πρότυπα που προωθούν τα μέσα ευρείας ενημερώσεως διευρύνουν το πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας. Παράλληλα, η ξενομανία και ο μιμητισμός αναπαράγουν πρότυπα βίας σε παγκόσμιο επίπεδο και έτσι ο κύκλος της θυματοποίησης διευρύνεται περαιτέρω .Επιπλέον, η αφομοίωση και υιοθέτηση μη υγιών προτύπων από τα Μ.Μ.Ε. κατ΄ επανάληψη και για μεγάλο χρονικό διάστημα συντείνουν σε αυτό.
Εκτός όμως, από τα μέσα ευρείας ενημερώσεως, διάφοροι οικονομικοί παράγοντες οξύνουν το πρόβλημα. Ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης αλλά και από την εποχή του κορωνοϊού οι ψυχικές νόσοι εντείνονται και έχουν ως επακόλουθο την άσκηση ενδοοικογενειακής βίας. Επίσης, το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και ο αναλφαβητισμός προάγουν τις πατριαρχικές αξίες και την πεποίθηση ότι η γυναίκα είναι κατώτερη έναντι του άνδρα.
Επιπλέον, η ανέχεια και η οικονομική ένδεια έχει ως συνέπεια την εξάρτηση της συζύγου ενώ σε άλλες κοινότητες η γυναίκα υποβάλλεται σε κακοποίηση λόγω της γενικότερης οικονομικής δυσπραγίας .Επίσης, η πεποίθηση των κοινωνικών στερεοτύπων ότι η γυναίκα οφείλει να είναι μόνο μια καλή νοικοκυρά και ο άνδρας πρέπει να φέρνει τα χρήματα στο σπίτι διευρύνει το φαινόμενο.
Αλλά και πέρα από τους οικονομικούς παράγοντες, ο στιγματισμός αποτελεί άλλο βασικό αίτιο που αποτρέπει τα θύματα να αναζητήσουν βοήθεια .Συνήθως, αυτά αρχικά καταφεύγουν στα άτυπα δίκτυα υποστήριξης. Όταν δε η κατάσταση φτάσει στο απροχώρητο, τότε τα θύματα καταφεύγουν στα τυπικά. Τα άτυπα δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης συνίστανται σε ανεπίσημα δίκτυα όπως είναι οι φίλοι , οι γείτονες ή οι συγγενείς του θύματος. Τα επίσημα δίκτυα κοινωνικής υποστήριξης είναι οι αστυνομικές αρχές , οι ειδικοί επιστήμονες και οι επίσημες κοινωνικές δομές υποστήριξης θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας.
Εν κατακλείδι, το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας είναι τόσο πολύπλοκο και δυσεπίλυτο που αποτελεί μια δαμόκλεια σπάθη. Ειδικότερα, για την περαιτέρω διαχείρισή του απαιτείται η συνεργασία πολλών φορέων όπως είναι η κοινωνική πρόνοια, οι τοπικές αρχές, οι ειδικοί επιστήμονες και τα ίδια τα θύματα. Πρωτίστως όμως χρειάζεται όσοι γνωρίζουν κάτι ή και τα ίδια τα θύματα να σπάσουν την σιωπή τους και να απευθυνθούν στις αρχές και στις υπάρχουσες κοινωνικές δομές. Τέτοιες δομές είναι διάφορα Κέντρα Γυναικών, η Γενική Γραμματεία Ισότητας Φύλων(ΓΓΙΦ) ,το Κ.Ε.Θ.Ε.Ι. , οι ξενώνες για κακοποιημένες γυναίκες και για άγαμες μητέρες, το χαμόγελο του παιδιού και Μη Κερδοσκοπικές Οργανώσεις όπως η <<Ελπίδα ζωής ,σύλλογος προστασίας Κακοποιημένων γυναικών και ανηλίκων.>> Αλλά και οι ημερίδες ενημερώσεως -ευαισθητοποίησης από κοινωνικούς λειτουργούς είναι ωφέλιμες. Τέλος, η καλύτερη διαχείριση του φαινομένου πρέπει να αφορά τον τομέα της πρόληψης παρά της θεραπείας, διότι <>(η πρόληψη είναι προτιμότερη από την θεραπεία.)
Βασιλική Μπενέκη
Κοινωνική Λειτουργός Κέντρου Κοινότητας Βραγκιανών Δήμου Αργιθέας
