Η επιστήμη επιβεβαίωσε αυτό που πολλοί υποψιάζονταν εδώ και καιρό: ο χρόνος φαίνεται να κυλά πιο αργά στο γυμναστήριο.
Και όχι, δεν φταίει ούτε η πλήξη, ούτε ο τύπος που μιλάει ασταμάτητα στο κινητό δίπλα σου στο ελλειπτικό. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Brain and Behavior, ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιλαμβάνεται κυριολεκτικά διαφορετικά τον χρόνο κατά τη διάρκεια της σωματικής άσκησης.
Ένα απλό αλλά αποκαλυπτικό πείραμα
Ολλανδοί και Βρετανοί επιστήμονες διεξήγαγαν μελέτη με 33 εθελοντές, οι οποίοι έπρεπε να κάνουν ποδήλατο σε στατικό ποδήλατο και ταυτόχρονα να υπολογίσουν χρονικά διαστήματα των 30 δευτερολέπτων — πριν, κατά τη διάρκεια και μετά από μια απόσταση 4.000 μέτρων.
Το πείραμα είχε τρεις παραλλαγές:
- Ποδηλασία μόνοι τους
- Ποδηλασία ενάντια σε έναν «φανταστικό» αντίπαλο (όπως στα videogames)
- Άμεσος ανταγωνισμός με άλλον συμμετέχοντα
Σε κάθε στάδιο, οι συμμετέχοντες έπρεπε να πουν, χωρίς ρολόι ή οπτικές ενδείξεις, πότε νόμιζαν ότι πέρασαν 30 δευτερόλεπτα.
Αποτέλεσμα: Οι εκτιμήσεις τους ήταν κατά μέσο όρο 8–9% ταχύτερες από τον πραγματικό χρόνο. Με απλά λόγια, είχαν την αίσθηση ότι ο χρόνος κυλούσε πιο αργά.
Γιατί ο εγκέφαλός μας “παραμορφώνει” τον χρόνο κατά τη διάρκεια της άσκησης;
Οι ερευνητές δίνουν διάφορες εξηγήσεις, με πιο πειστική αυτή της γνωστικής υπερφόρτωσης. Ο εγκέφαλος αφιερώνει τεράστιο μέρος των πόρων του για να διαχειριστεί την άσκηση: αναπνοή, ισορροπία, πόνος, συντονισμός…
Έτσι, μένει λιγότερη «υπολογιστική δύναμη» για την ακριβή αντίληψη του χρόνου. Κάθε δευτερόλεπτο φαίνεται πιο πυκνό, πιο «παρόν» — κάτι που έχει παρατηρηθεί και σε καταστάσεις άγχους ή έκτακτης ανάγκης. Ο εγκέφαλος υπερδιεγείρεται και ο χρόνος μοιάζει να επιμηκύνεται.
Και τι γίνεται με την επίδραση του ανταγωνισμού;
Έκπληξη: Η ύπαρξη αντιπάλου δεν επηρέασε την αντίληψη του χρόνου. Είτε ποδηλατούσαν μόνοι είτε εναντίον κάποιου, όλοι οι συμμετέχοντες υπερεκτιμούσαν το πέρασμα των 30 δευτερολέπτων το ίδιο. Ούτε η ένταση της προσπάθειας φάνηκε να αλλάζει αυτή την αίσθηση.
Συμπέρασμα: Αυτό που διαταράσσει την «εσωτερική μας ρολογιακή αίσθηση» είναι η ίδια η σωματική άσκηση — όχι το στρες ή το κίνητρο του ανταγωνισμού.
Πρακτικές επιπτώσεις για τους αθλητές
Η μελέτη φωτίζει έναν κρίσιμο παράγοντα για την απόδοση: ο ρυθμός
Η αποτελεσματικότητα στο τρέξιμο, την κολύμβηση ή την ποδηλασία εξαρτάται από το αν μπορεί κάποιος να διατηρεί σταθερή ταχύτητα.
Οι κορυφαίοι αθλητές, όπως ο Michael Phelps, χρησιμοποιούν τεχνικές νοητικής απεικόνισης για να ρυθμίζουν τέλεια τον ρυθμό τους.
Αλλά αν ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται αλλιώς τον χρόνο κατά την άσκηση, πώς μπορεί να διατηρηθεί αυτός ο ρυθμός;
Οι επιστήμονες προτείνουν τη χρήση εξωτερικών ερεθισμάτων — όπως φωτεινά σήματα που συγχρονίζονται με τον ρυθμό — για να βοηθούν τους αθλητές να μην «χάνονται» χρονικά.
Μικρό δείγμα, μεγάλα ερωτήματα. Παρόλο που η μελέτη είναι περιορισμένη (μόνο 33 άτομα), ανοίγει τον δρόμο για ευρύτερες έρευνες.
Η κατανόηση του πώς ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τον χρόνο σε διαφορετικά σωματικά πλαίσια θα μπορούσε:
- Να βελτιώσει τα προγράμματα προπόνησης
- Να αποτρέψει τακτικά λάθη σε αγώνες
- Αλλά και να εφαρμοστεί πέρα από τον αθλητισμό
Καταστάσεις με γνωστική υπερφόρτωση — όπως εργασία υπό πίεση ή κρίσιμες παρεμβάσεις (π.χ. ιατρικές ή στρατιωτικές) — ίσως παρουσιάζουν παρόμοια διαστρέβλωση του χρόνου.
Αν κατανοήσουμε καλύτερα αυτόν τον μηχανισμό, μπορούμε να βελτιώσουμε τη λήψη αποφάσεων σε κρίσιμες στιγμές.
