Η Arne Qvamgrotta, σπηλιά απομονωμένη και σχεδόν άγνωστη μέχρι τη δεκαετία του 1990, αποκαλύπτει σήμερα ένα από τα πλουσιότερα οικολογικά «αρχιπελάγη» στην ιστορία της Ευρώπης.
Σε μια άγρια γωνιά του βορεινού Αρκτικού κύκλου, μια αθέατη σπηλιά φυλάει τους μάρτυρες μιας άλλης εποχής, κλειδωμένη στα στρώματα της γης για δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Η Arne Qvamgrotta, σπηλιά απομονωμένη και σχεδόν άγνωστη μέχρι τη δεκαετία του 1990, αποκαλύπτει σήμερα ένα από τα πλουσιότερα οικολογικά «αρχιπελάγη» στην ιστορία της Ευρώπης.
Ένας κόσμος που χάθηκε στα βάθη των αιώνων
Κάτω από τους σταλαγμίτες, τα οστά 46 διαφορετικών ζώων – θηλαστικών, πτηνών, ψαριών – ξεδιπλώνουν την ιστορία ενός κόσμου που χάθηκε στο βάθος των εποχών, αλλά μπορεί να επανεκτιμηθεί με τα μάτια του μέλλοντος.
Η σπηλιά, μέρος του μεγαλύτερου συστήματος Storsteinhola, στάθηκε γαντζωμένη στη σιωπή έως ότου το 1991 η ανθρωπογενής δραστηριότητα -μια στοά εξόρυξης – ώθησε την πρώτη ρωγμή στην επιφάνειά της.
Εκεί μέσα, ένας στρωματικός και υποστρωματικός θησαυρός οστών και κοκάλων χρονολογείται με ακρίβεια στα 75.000 χρόνια, σε ένα θερμό διάλειμμα της τελευταίας εποχής των παγετώνων.
Τα οστά που ανασκάφτηκαν μεταξύ 2021 και 2022 αποκαλύπτουν μια εκπληκτική ποικιλία: πολικές αρκούδες, φώκιες, φυσητήρες και φάλαινες, αλλά και μικρά τρωκτικά όπως τα collared lemmings που πλέον δεν υπάρχουν στην Ευρώπη.
Πτηνά έζησαν εκεί, τρέφονταν, και τελικά κατέληξαν στον ίδιο χώρο ως αποτύπωμα μιας ξεθωριασμένης πανίδας.
Τα ευρήματα ζωγραφίζουν το τοπίο μιας Αρκτικής που τότε ήταν κατά κύριο λόγο ελεύθερη από πάγους. Ποταμοί και λίμνες, λασπώδεις οάσεις μέσα στη γύρω ξηρασία, έφερναν νερά και ψάρια. Η θάλασσα, χωρίς μόνιμο πάγο, υποδέχτηκε φάλαινες, ενώ περιοχές παγωμένες σε άλλες εποχές μπορούσαν να φιλοξενήσουν μικρά κήτη.
Ωστόσο, αυτή η τόσο πλούσια διαβίωση δεν κράτησε για πάντα. Όταν τα ψυχρά κεφάλια του παγετώνα επέστρεψαν, οι πληθυσμοί εξαφανίστηκαν. Το DNA των οστών αποκαλύπτει πως καμία από τις τότε γραμμές ζωής δεν επέζησε των νέων, πιο σκληρών συνθηκών.
Οι επιστήμονες φέρνουν την ανακάλυψη προ των προκλήσεων του σήμερα. Αν ζώα τόσο καλά προσαρμοσμένα στο κρύο δυσκολεύτηκαν να αντιμετωπίσουν ακόμα πιο ψυχρές συνθήκες, πόσο πιο δύσκολη γίνεται η επιβίωση καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται;
Οι κατοικίες τους πλέον είναι όχι μόνο πιο θερμές αλλά και πολύ κατακερματισμένες, ωθώντας την ανάγκη για επείγουσα προστασία και συνετή διαχείριση.
Η Arne Qvamgrotta δεν είναι απλώς σπηλιά: είναι ένα αρχείο της εποχής των παγετώνων, μια παγιδευμένη χρονομηχανή που παρουσιάζει πώς ζούσαν, εξαφανίστηκαν ή δεν άντεξαν τα πλάσματα του παρελθόντος.
Δεν ήταν η εποχή των μαστοδόντων και των μαμούθ, αλλά μια λεπτή, πονεμένη ισορροπία συνύπαρξης ξηράς, θάλασσας και ζώων που δεν τα φανταζόμασταν στον τόπο αυτό.
Ακόμη και σήμερα, τέτοια καλά διατηρημένα κατάλοιπα είναι εξαιρετικά σπάνια. Οι επιφανειακές συνθήκες της Αρκτικής, με τη φύση να σαρώνεται από παγερούς και ροές νερού, δεν συνηγορούν στη διατήρηση των αποτυπωμάτων ζωής. Η εξόρυξη, παρά τον φιλόδοξο χαρακτήρα της βιομηχανίας, έφερε στην επιφάνεια αυτό το καταφύγιο. Και οι σύγχρονες μέθοδοι – DNA από τα οστά, ραδιοχρονολόγηση, συγκριτική οστεολογία -έδωσαν φωνή σε ζώα που εξαφανίστηκαν.
Καθώς η έρευνα και η μελέτη αυτή συνεχίζεται μέχρι σήμερα, η σπηλιά Arne Qvamgrotta επανασυστήνει το παρελθόν ως προειδοποίηση για το μέλλον: με την υπενθύμιση ότι όσα έχουμε χάσει κάποτε, ενδέχεται να χαθούν πολύ πιο γρήγορα σήμερα, με την κλιματική αλλαγή πανταχού παρούσα.
