Με την επανέκδοση του ντοκιμαντέρ «Hearts of Darkness», που παρουσιάζει τα παρασκήνια του «Αποκάλυψη Τώρα!», ο σκηνοθέτης και δύο από τους συντελεστές της ταινίας αποκαλύπτουν τα πάντα.
Η «Αποκάλυψη Τώρα» δεν ήταν απλώς μια ταινία· ήταν ένα επικό καλλιτεχνικό στοίχημα που λίγο έλειψε να καταστρέψει τον σκηνοθέτη της, Φράνσις Φορντ Κόπολα.
Βασισμένη στο μυθιστόρημα «Η Καρδιά του Σκότους» (1899), του Τζόζεφ Κόνραντ, η ταινία είχε ως φόντο τον Πόλεμο του Βιετνάμ, αλλά τα γυρίσματά της μετατράπηκαν σε πραγματική πολεμική εμπειρία. Μια καταιγιστική ακολουθία καταστροφών, παραφροσύνης, εξαντλητικών καταστάσεων και καλλιτεχνικού χάους, που χαράχτηκαν στον μύθο του Χόλιγουντ.
Αν και η ταραχώδης παραγωγή της επικής, βίαιης και ψυχεδελικής πολεμικής ταινίας του Κοπόλα είχε καταγραφεί εκτενώς στον Τύπο κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων -από οικονομικά προβλήματα και αλλαγές στο καστ μέχρι προβλήματα υγείας και ακραίες καιρικές συνθήκες-, μόνο το 1991 έγινε σαφής η πραγματική έκταση του χάους μέσω του ντοκιμαντέρ «Hearts of Darkness: A Filmmaker’s Apocalypse».
Το ντοκιμαντέρ δημιουργήθηκε από εκτενές υλικό που τράβηξε η σύζυγος του Κοπόλα, Έλενορ, στο πλατό, απεικονίζοντας μια κινηματογραφική παραγωγή που, αν και εντυπωσιακή σε έκταση, φιλοδοξία και όραμα, ήταν εξίσου χαοτική, γεμάτη ναρκωτικά και γεμάτη φαινομενικά ανυπέρβλητα εμπόδια. Ο Φαξ Μπαρ και ο αείμνηστος Τζορτζ Χίκενλουπερ ήταν οι δύο νεαροί σκηνοθέτες που ανέλαβαν να ψάξουν κάθε καρέ για να συνθέσουν την τρέλα και να αφηγηθούν την συναρπαστική ιστορία της δημιουργίας της ταινίας.
Ιδού μερικές από τις πιο απόκρυφες και απίστευτες ιστορίες που σημάδεψαν την παραγωγή.
1. Ο Κόπολα και η προσωπική του «αποκάλυψη»
Ο Φράνσις Φορντ Κόπολα ήταν ήδη διάσημος από τον “Νονό”, αλλά η “Αποκάλυψη Τώρα” τον πήγε στα άκρα. Χρηματοδότησε μέρος της ταινίας βάζοντας υποθήκη το σπίτι του και επένδυσε σχεδόν όλη την προσωπική του περιουσία. Έχασε 45 κιλά από το στρες, είχε κρίσεις πανικού και έφτασε στο σημείο να δηλώσει: «Είχαμε πολύ χρήμα. Είχαμε πρόσβαση σε ό,τι θέλαμε. Κι αντί να κάνουμε μια ταινία για τον πόλεμο, γυρίσαμε έναν πόλεμο».
Κάποια στιγμή προσπάθησε να αυτοκτονήσει. Όπως παραδέχτηκε αργότερα: «Ήμουν πεπεισμένος πως ήμουν καταστροφή, ένα απάτη. Σκεφτόμουν: αν πεθάνω, τουλάχιστον θα τους λυτρώσω».
2. Ο Μάρλον Μπράντο, ο μυθικός Κουρτζ
Ο Μάρλον Μπράντο συμφώνησε να παίξει τον συνταγματάρχη Κουρτζ για ένα αστρονομικό ποσό ($3,5 εκατομμύρια), αλλά έφτασε εντελώς απροετοίμαστος. Ήταν πιο παχύς από το κανονικό, είχε ξεχάσει να διαβάσει το σενάριο, και δεν ήξερε σχεδόν τίποτα για τον χαρακτήρα του.
Ο Κόπολα, πανικόβλητος, αναγκάστηκε να ξαναγράψει σκηνές επί τόπου, να φιλμάρει τον Μπράντο στο σκοτάδι για να κρύψει τη φυσική του κατάσταση και να χρησιμοποιήσει αυτοσχεδιασμούς. Ο θρυλικός μονόλογος «The horror… the horror» γεννήθηκε από συνδυασμό αυτοσχεδιασμού και επιδέξιου μοντάζ. Ο Μπράντο ερμήνευε μακροσκελή λογίδρια, συχνά ασυναρτησίες που έβγαζε από το νου του, και ο μοντέρ έκοβε και έραβε το υλικό επί εβδομάδες μέχρι… να βγάλει νόημα.
3. Ο Μάρτιν Σιν και η καρδιακή προσβολή
Ο τότε 36χρονος Μάρτιν Σιν ήταν η πρώτη επιλογή του Κόπολα μετά την απόρριψη του Χάρβεϊ Καϊτέλ. Ο Σιν μπήκε βαθιά στον ρόλο, σχεδόν καταρρέοντας ψυχικά. Το αποκορύφωμα ήρθε όταν υπέστη καρδιακή προσβολή στα γυρίσματα μέσα στη ζούγκλα των Φιλιππίνων.
Μεταφέρθηκε μυστικά με ελικόπτερο στην Μανίλα. Οι παραγωγοί κράτησαν το γεγονός κρυφό για να μη κοπεί η χρηματοδότηση. Ο Σιν περιέγραψε αργότερα ότι ένιωσε σαν να είχε φτάσει στα όρια της ύπαρξής του: «Είπα στον Θεό: Αν πεθάνω, εντάξει, αλλά αν με αφήσεις να ζήσω, θέλω να αλλάξω».
4. Ο πόλεμος στο Βιετνάμ… με στρατό από τις Φιλιππίνες
Ο Κόπολα αποφάσισε να γυρίσει την ταινία στις Φιλιππίνες, λόγω του τροπικού τοπίου και του χαμηλού κόστους. Ο πρόεδρος Φερδινάντ Μάρκος τού παρείχε ελικόπτερα και στρατιώτες από τον Φιλιππινέζικο στρατό. Ωστόσο, συχνά χρειάζονταν τα ίδια ελικόπτερα για να πολεμήσουν αντάρτες, κι έτσι έπαιρναν τα αεροσκάφη εν μέσω γυρισμάτων.
Οπλισμένοι στρατιώτες έμπαιναν και έβγαιναν στα sets με πραγματικά όπλα, ενώ συχνά οι σκηνές έπρεπε να επαναληφθούν επειδή ο στρατός εξαφανιζόταν με τα μέσα του.
5. Πραγματικά πτώματα στο σκηνικό
Σε μία από τις πιο ανατριχιαστικές ιστορίες των γυρισμάτων, ο σκηνογράφος αγόρασε αληθινά ανθρώπινα κρανία και οστά από “προμηθευτή ανατομίας” για να προσθέσει ρεαλισμό στα σκηνικά του Κουρτζ. Όταν οι αρχές των Φιλιππίνων ανακάλυψαν τα πτώματα, έγινε έρευνα για λαθρεμπόριο οστών.
Ο Κόπολα αναγκάστηκε να σταματήσει την παραγωγή για μέρες μέχρι να λυθεί το ζήτημα.
6. Ο Ντένις Χόπερ και τα ναρκωτικά στο γύρισμα
Ο Ντένις Χόπερ, που υποδύθηκε τον παρανοϊκό φωτογράφο, ήταν κυριολεκτικά υπό την επήρεια ουσιών, κυρίως κόκας, καθ’ όλη τη διάρκεια των γυρισμάτων. Εμφανιζόταν αγουροξυπνημένος, μεθυσμένος ή εντελώς εκτός πραγματικότητας. Ο Κόπολα τον μισούσε. Σε μία περίφημη στιχομυθία του είπε: «Μπορείς να σταματήσεις να παίρνεις ναρκωτικά έστω για 12 ώρες ώστε να θυμηθείς τις ατάκες σου;»
Ο Χόπερ, σε μία σκηνή όπου έπρεπε να μιλήσει με τον Μπράντο, τσακώθηκε με τον Κόπολα και αρνήθηκε να παίξει δίπλα στον Μπράντο. Έτσι οι σκηνές τους γυρίστηκαν χωριστά – δεν μοιράζονται ποτέ το ίδιο πλάνο.
7. Ο τυφώνας που κατέστρεψε τα πάντα
Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, ένας τυφώνας έπληξε τις Φιλιππίνες και κατέστρεψε σχεδόν ολοκληρωτικά τα σκηνικά. Ελικόπτερα, σκηνές, ποταμόπλοια – όλα ισοπεδώθηκαν. Η παραγωγή σταμάτησε για έξι εβδομάδες, ενώ ο Κόπολα ξανασχεδίαζε σκηνικά από την αρχή. Το budget εκτοξεύτηκε και ο χρόνος γυρισμάτων ξεπέρασε το ένα έτος (ξεκίνησε Μάρτιο 1976 και ολοκληρώθηκε Μάιο 1977).
8. Ένα φινάλε που άλλαξε ξανά και ξανά
Το αρχικό φινάλε του Κόπολα περιλάμβανε την καταστροφή του ναού του Κουρτζ και μια σκηνή πολεμικής επίθεσης. Όμως μετά τις αντιδράσεις στις δοκιμαστικές προβολές, άλλαξε τη σκηνή πολλές φορές. Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις εκδοχές του τέλους, ενώ μόνο η Redux εκδοχή (2001) και η Final Cut (2019) προσεγγίζουν πληρέστερα το αρχικό του όραμα.
9. Η θυσία του βουβαλιού – μια αληθινή σφαγή
Η θρυλική σκηνή όπου ένας βούβαλος σφαγιάζεται – παράλληλα με τον θάνατο του Κουρτζ – είναι πραγματική. Πρόκειται για τελετουργικό των αυτόχθονων φυλών των Φιλιππίνων και η σκηνή καταγράφηκε χωρίς ειδικά εφέ. Ο Κόπολα ήθελε να ενισχύσει τη μεταφυσική ένταση και δεν παρενέβη, παρά την ωμότητα του υλικού.
Παρά τα εμπόδια, τις τραγωδίες, τις συγκρούσεις και τις καθυστερήσεις, το αποτέλεσμα ήταν μια από τις πιο αναγνωρισμένες ταινίες όλων των εποχών. Η “Αποκάλυψη Τώρα” είναι στην πραγματικότητα μια υπαρξιακή οδύσσεια, ένα ντοκιμαντέρ της ίδιας της τρέλας που κρύβει ο άνθρωπος μέσα του όταν έρθει πρόσωπο με πρόσωπο με τον πόλεμο – και με τον εαυτό του.
Ο Κόπολα το περιέγραψε καλύτερα από όλους: «Δεν κάναμε μια ταινία για το Βιετνάμ. Ήταν ο ίδιος ο Βιετνάμ. Ήμασταν εκεί. Ζούσαμε τη φρίκη».
