Με αφορμή τη λήξη της σχολικής χρονιάς και των όσων είδαν το φως της δημοσιότητας τη σχολική χρονιά που πέρασε γίνεται μια προσπάθεια στο άρθρο που ακολουθεί να γίνει προσέγγιση σε ένα θέμα ιδιαίτερης σημασίας, με στόχο να προβληματίσει και να συμβάλλει στη διαμόρφωση πρακτικών βελτίωσης.
Οι εκπαιδευτικοί διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση των νέων γενεών, όμως, αντί να χαίρουν της αναγνώρισης που τους αξίζει, συχνά αντιμετωπίζονται με αδιαφορία, υποτίμηση ή ακόμα και εχθρότητα.’ Συχνά γίνονται αποδέκτες απαξιωτικής συμπεριφοράς τόσο από τους γονείς όσο και από την κοινωνία και την πολιτεία.
Η στάση αυτή όχι μόνο υποβαθμίζει το επάγγελμά τους, αλλά και δημιουργεί ένα εχθρικό περιβάλλον, το οποίο υπονομεύει την εκπαιδευτική διαδικασία, δημιουργώντας ένα δυσμενές περιβάλλον που δυσκολεύει το εκπαιδευτικό έργο.
Η Στάση των Γονέων Πολλοί γονείς, αντί να στηρίζουν το έργο των δασκάλων, τους αντιμετωπίζουν με δυσπιστία και συχνά τους θεωρούν υπεύθυνους για τις μαθησιακές δυσκολίες ή την απείθαρχη συμπεριφορά των παιδιών τους.
Οι παρεμβάσεις τους στα σχολικά ζητήματα δεν γίνονται με διάθεση συνεργασίας, αλλά συχνά με επιθετικότητα και έλλειψη σεβασμού, μειώνοντας το κύρος του εκπαιδευτικού.
Οι γονείς θα έπρεπε να είναι σύμμαχοι των εκπαιδευτικών, όμως πολλές φορές συμβαίνει το αντίθετο ακολουθώντας συμπεριφορές που αποδυναμώνουν το κύρος των εκπαιδευτικών όπως:
Έλλειψη σεβασμού και αμφισβήτηση της δουλειάς τους: Πολλοί γονείς αντιμετωπίζουν τους εκπαιδευτικούς με δυσπιστία, θεωρώντας ότι δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Συχνά αμφισβητούν τη διδακτική τους επάρκεια και υπονομεύουν τις αποφάσεις τους.
Υπερπροστατευτικότητα προς τα παιδιά: Αντί να ενθαρρύνουν τα παιδιά τους να σέβονται τους δασκάλους, πολλοί γονείς σπεύδουν να τα δικαιολογήσουν σε περίπτωση άσχημης συμπεριφορά ή αδιαφορίας, θεωρώντας ότι για όλα φταίει ο εκπαιδευτικός.
Επιθετική συμπεριφορά και κατηγορίες: Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γονείς απευθύνονται στους δασκάλους με αγένεια ή ακόμα και με απειλές, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για χαμηλούς βαθμούς ή ζητήματα πειθαρχίας.
Αδιαφορία για την εκπαιδευτική διαδικασία: Αντίθετα, άλλοι γονείς δεν ασχολούνται καθόλου με την πρόοδο των παιδιών τους, αφήνοντας όλο το βάρος στους εκπαιδευτικούς, χωρίς να συνεργάζονται ή να στηρίζουν τη μαθησιακή προσπάθεια. Αποτέλεσμα αυτών των συμπεριφορών είναι η αποδυνάμωση του εκπαιδευτικού κύρους, η αύξηση του άγχους των δασκάλων και η δημιουργία ενός κλίματος ανασφάλειας και έλλειψης σεβασμού μέσα στα σχολεία.
Η Συμπεριφορά της Κοινωνίας
Η κοινωνία, από τη μία, απαιτεί από τους εκπαιδευτικούς να διαμορφώνουν σωστούς πολίτες, αλλά, από την άλλη, δεν τους παρέχει την αναγνώριση που τους αξίζει.
Οι δάσκαλοι παρουσιάζονται συχνά ως «βολεμένοι» ή «ανίκανοι» να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της σύγχρονης εκπαίδευσης, αγνοώντας τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, όπως η έλλειψη υποδομών, τα υπερφορτωμένα αναλυτικά προγράμματα και η ανάγκη να διαχειρίζονται κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα των μαθητών τους.
Η γενικότερη κοινωνική στάση απέναντι στους εκπαιδευτικούς επηρεάζει άμεσα τον τρόπο που αντιμετωπίζονται. Σε πολλές περιπτώσεις, η κοινωνία:
Θεωρεί το επάγγελμα του δασκάλου «εύκολο» και «βολεμένο»: Υπάρχει η αντίληψη ότι οι εκπαιδευτικοί εργάζονται λίγες ώρες, έχουν πολλά προνόμια και διακοπές, αγνοώντας τις πραγματικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν.
Δεν αναγνωρίζει τη σημασία του έργου τους: Παρά το γεγονός ότι διαμορφώνουν τους πολίτες του αύριο, οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζονται ως
πάλληλοι ενός γραφειοκρατικού συστήματος, χωρίς ιδιαίτερη κοινωνική επιρροή.
Αναπαράγει στερεότυπα απαξίωσης: Συχνά παρουσιάζονται ως ανεπαρκείς ή αδιάφοροι ιδιαίτερα από τα μέσα ενημέρωσης, ενώ οι ευθύνες για την κακή ποιότητα της εκπαίδευσης φορτώνονται αποκλειστικά σε αυτούς, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι θεσμικές ελλείψεις και οι κοινωνικές συνθήκες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνεται το ηθικό των εκπαιδευτικών και να χάνεται το κύρος του επαγγέλματός τους, γεγονός που επηρεάζει αρνητικά τη μαθησιακή διαδικασία και τη σχέση εκπαιδευτικών-μαθητών.
Η Ευθύνη της Πολιτείας
Η πολιτεία, με τη σειρά της, έχει συμβάλει στη σταδιακή υποβάθμιση του ρόλου των εκπαιδευτικών.
Οι χαμηλοί μισθοί, η έλλειψη επιμόρφωσης, οι ανασφαλείς εργασιακές συνθήκες και η συνεχής υποβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης καθιστούν το έργο τους ακόμα πιο δύσκολο. Αντί να ενισχύει το κύρος των εκπαιδευτικών, τους αφήνει εκτεθειμένους σε πιέσεις, χωρίς ουσιαστική υποστήριξη. Οι βασικοί τρόποι με τους οποίους η πολιτεία συμβάλλει στην απαξίωση των εκπαιδευτικών και στην υποβάθμιση της εκπαίδευσης είναι:
Χαμηλοί μισθοί και εργασιακή ανασφάλεια:
Οι εκπαιδευτικοί αμείβονται χαμηλά σε σχέση με τη σημασία του ρόλου τους, ενώ πολλοί εργάζονται υπό καθεστώς επισφαλών συμβάσεων (αναπληρωτές, ωρομίσθιοι), χωρίς σταθερότητα και προοπτικές εξέλιξης.
Έλλειψη επαρκούς επιμόρφωσης: Παρά τις απαιτήσεις της σύγχρονης εκπαίδευσης, οι ευκαιρίες για επιμόρφωση και επαγγελματική εξέλιξη είναι περιορισμένες ή αδιάφορες, με αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί να μένουν πίσω σε νέες μεθόδους διδασκαλίας.
Γραφειοκρατία και φορτωμένο αναλυτικό πρόγραμμα:
Οι εκπαιδευτικοί καλούνται να καλύψουν υπερβολική ύλη, να τηρούν άσκοπες διαδικασίες και να ασχολούνται με διοικητικά θέματα, αντί να εστιάζουν στη διδασκαλία και την παιδαγωγική.
Υποβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης:
Οι ελλείψεις σε προσωπικό, οι ανεπαρκείς υποδομές και η υποχρηματοδότηση των σχολείων δείχνουν ότι η παιδεία δεν αποτελεί προτεραιότητα της πολιτείας, γεγονός που αποθαρρύνει τους εκπαιδευτικούς.
Η αδιαφορία της πολιτείας όχι μόνο αποδυναμώνει το εκπαιδευτικό έργο, αλλά και δημιουργεί ένα κλίμα μοιρολατρίας και παθητικότητας μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα.
Όταν οι Εκπαιδευτικοί υποτιμούν το έργο τους Η απαξιωτική συμπεριφορά προς τους εκπαιδευτικούς δεν προέρχεται μόνο από τους γονείς, την κοινωνία και την πολιτεία.
Σε μερικές περιπτώσεις, οι ίδιοι οι δάσκαλοι και οι καθηγητές δείχνουν περιορισμένο ενδιαφέρον για τη δουλειά τους, υποβαθμίζοντας την ποιότητα της εκπαίδευσης και μειώνοντας το κύρος του επαγγέλματός τους. Αυτή η στάση, αν και δεν χαρακτηρίζει όλους τους εκπαιδευτικούς, είναι ένα υπαρκτό πρόβλημα που επηρεάζει αρνητικά το σχολικό περιβάλλον.
Η απαξίωση που δέχονται οι εκπαιδευτικοί από τους γονείς, την κοινωνία και την πολιτεία δεν αφήνει ανεπηρέαστη τη δική τους στάση απέναντι στο επάγγελμά τους. Κάποιοι αντιδρούν διεκδικώντας καλύτερες συνθήκες, ενώ άλλοι αισθάνονται απογοήτευση, οδηγούμενοι σε αδιαφορία και επαγγελματική φθορά.
Συχνά, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές:
Αισθάνονται ότι παλεύουν μόνοι τους: Όταν οι γονείς δεν συνεργάζονται και η πολιτεία δεν στηρίζει την εκπαίδευση, οι εκπαιδευτικοί νιώθουν ότι το βάρος της μάθησης πέφτει αποκλειστικά στους ώμους τους, χωρίς να έχουν τα απαραίτητα μέσα ή την αναγνώριση που χρειάζονται.
Υποφέρουν από επαγγελματική εξουθένωση (burnout): Η συνεχής πίεση, η έλλειψη πόρων και η αντιμετώπισή τους ως απλοί διεκπεραιωτές οδηγούν σε κόπωση και απώλεια ενδιαφέροντος για τη δουλειά τους.
Γίνονται αμυντικοί και επιφυλακτικοί: Η συνεχής κριτική και οι επιθέσεις που δέχονται τούς κάνουν πολλές φορές πιο απόμακρους, αποφεύγοντας την επικοινωνία με γονείς και μαθητές.
Οι Επιπτώσεις και η Ανάγκη για Αλλαγή
Η απαξίωση των εκπαιδευτικών έχει σοβαρές συνέπειες τόσο στην ποιότητα της εκπαίδευσης όσο και στο ηθικό των ίδιων των δασκάλων και τελικά στο μέλλον των παιδιών.
Όταν ένας δάσκαλος νιώθει υποτιμημένος, είναι δύσκολο να παραμείνει αφοσιωμένος στο έργο του.
Για να αλλάξει αυτή η κατάσταση, χρειάζονται συγκεκριμένες παρεμβάσεις: Οι γονείς πρέπει να συνεργάζονται με τους εκπαιδευτικούς και να τους εμπιστεύονται ως επαγγελματίες που έχουν ως στόχο το καλό των παιδιών τους.
Η κοινωνία πρέπει να αναγνωρίσει την αξία του εκπαιδευτικού έργου και να απορρίψει τα στερεότυπα που το απαξιώνουν.
Η πολιτεία οφείλει να ενισχύσει την εκπαίδευση με καλύτερες αποδοχές, επιμόρφωση, υποδομές και στήριξη του δημόσιου σχολείου. Η απαξίωση των εκπαιδευτικών έχει σοβαρές συνέπειες τόσο για τους ίδιους όσο και για την κοινωνία γενικότερα.
Η παιδεία είναι η βάση μιας υγιούς κοινωνίας, και χωρίς σεβασμό προς τους εκπαιδευτικούς, δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική κοινωνική πρόοδος. Το πρώτο βήμα ξεκινάει με τη συνειδητοποίηση της κατάστασης και την στάση που πρέπει να τηρηθεί για να αλλάξει η κατάσταση.
Η Εκπαίδευση είναι δημόσιο αγαθό και όταν δεν αναβαθμίζεται υπονομεύεται το μέλλον των παιδιών και γι αυτό όλοι ( οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, η κοινωνία και η πολιτεία) πρέπει να αλλάξουν συμπεριφορά αποκαθιστώντας το κύρος του εκπαιδευτικού επαγγέλματος.
Κωνσταντίνος Ζαγανάς
