Δασικές πυρκαγιές στην ΕΕ: Περισσότερα χρήματα για πρόληψη, αβέβαια τα αποτελέσματα

Οι δασικές πυρκαγιές εξελίσσονται σε μια από τις σοβαρότερες φυσικές καταστροφές που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση, με την κλιματική αλλαγή να εντείνει τη συχνότητα και την έντασή τους. Όπως αναφέρει έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ) τα τελευταία τέσσερα χρόνια, πάνω από 2 εκατομμύρια εκτάρια δασών έχουν αφανιστεί από τις φλόγες στην ΕΕ, με τις οικονομικές ζημιές να ξεπερνούν τα 2 δισ. ευρώ ετησίως και τις επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα να είναι ανυπολόγιστες.

Ανταπόκριση: Γιώργος Συριόπουλος

Η στροφή στην πρόληψη και η αύξηση της χρηματοδότησης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αυξήσει σημαντικά τα κονδύλια που διαθέτει για την πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, αναγνωρίζοντας ότι το «προλαμβάνειν» είναι πιο αποτελεσματικό από το «θεραπεύειν». Ενδεικτικά, στην Πορτογαλία το ποσοστό των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων που διατίθεται για προληπτικά μέτρα εκτοξεύτηκε από 20% το 2017 σε 61% το 2022, ενώ αντίστοιχη στροφή παρατηρείται και στη Γαλικία της Ισπανίας. Τα μέτρα περιλαμβάνουν τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, τον καθαρισμό της βλάστησης και άλλες δράσεις διαχείρισης του δασικού τοπίου.

Αποτελεσματικότητα υπό αμφισβήτηση

Παρά την αύξηση των κονδυλίων, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) επισημαίνει ότι τα χρήματα δεν δαπανώνται πάντα με τρόπο που να διασφαλίζει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, η χρηματοδότηση συχνά δεν κατευθύνεται στις περιοχές με τον μεγαλύτερο κίνδυνο ή τις μεγαλύτερες ανάγκες, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις βασίζεται σε παρωχημένα δεδομένα και χάρτες κινδύνου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ελλάδα, όπου οι επίσημοι χάρτες επικινδυνότητας για τις δασικές πυρκαγιές δεν έχουν επικαιροποιηθεί από το 1980, με αποτέλεσμα να μην ανταποκρίνονται στις σημερινές πραγματικές συνθήκες.

Επιπλέον, το ΕΕΣ διαπίστωσε περιπτώσεις όπου κονδύλια διατέθηκαν για έργα σε περιοχές που δεν είχαν πραγματική ανάγκη, όπως στην Πορτογαλία όπου χρηματοδοτήθηκε περιοχή που ήταν εν μέρει βυθισμένη κάτω από το νερό λόγω παλαιών, μη επικαιροποιημένων χαρτών.

Αύξηση πυρκαγιών παρά τα μέτρα

Παρά τη στροφή στην πρόληψη, ο αριθμός και το μέγεθος των δασικών πυρκαγιών στην ΕΕ αυξάνονται. Την περίοδο 2021-2024, οι μεγάλες πυρκαγιές (άνω των 30 εκταρίων) σχεδόν τριπλασιάστηκαν σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία, ενώ κάθε χρόνο καταστρέφεται έκταση σχεδόν μιάμισης Αττικής. Το 2023, στην Ελλάδα, οι καμένες εκτάσεις ήταν υπερτριπλάσιες του μέσου όρου της περιόδου 2006-2022.

Άγνωστος ο πραγματικός αντίκτυπος της χρηματοδότησης

Το ΕΕΣ υπογραμμίζει ότι είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο πραγματικός αντίκτυπος της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, λόγω ελλιπών στοιχείων, ασαφών δεικτών και ανεπαρκούς παρακολούθησης των αποτελεσμάτων. Επιπλέον, η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των μέτρων παραμένει αβέβαιη, καθώς συχνά η χρηματοδότηση είναι εφάπαξ και δεν διασφαλίζεται η συνέχιση των δράσεων μετά το πέρας των προγραμμάτων.

Συμπεράσματα και προτάσεις

Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο αναγνωρίζει ότι η ενίσχυση των μέτρων πρόληψης είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά τονίζει την ανάγκη για:

• καλύτερη στόχευση των κονδυλίων στις περιοχές με τον μεγαλύτερο κίνδυνο,
• επικαιροποίηση των χαρτών και των δεδομένων κινδύνου,
• συστηματική παρακολούθηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων,
• διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των μέτρων, τόσο με ευρωπαϊκά όσο και με εθνικά κονδύλια.

Χωρίς αυτές τις βελτιώσεις, η θετική επίδραση των ευρωπαϊκών μέτρων πρόληψης κινδυνεύει να είναι βραχύβια, με το «πέπλο καπνού» των πυρκαγιών να καλύπτει τα πραγματικά αποτελέσματα των προσπαθειών.

Και όπως επισημαίνει ο Νικόλαος Μηλιώνης, μέλος του ΕΕΣ, «η ενίσχυση των μέτρων πρόληψης των δασικών πυρκαγιών αποτελεί αναμφίβολα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, προκειμένου η στήριξη να μην αποδειχθεί πυροτέχνημα, τα κεφάλαια της ΕΕ πρέπει να δαπανώνται κατά τρόπο ώστε να διασφαλίζονται τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και η βιωσιμότητά τους.»