Η «επανάσταση» του Τραμπ περνάει στην Ευρώπη

Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ επανεξελέγη για μια δεύτερη θητεία, ξεκίνησε μια πολιτική επανάσταση που μεταμορφώνει ριζικά την πολιτική ταυτότητα όχι μόνο της χώρας του, αλλά και πολλών ευρωπαϊκών χωρών.

Μέσα σε μόλις έξι μήνες, οι ΗΠΑ μεταπήδησαν από την υπεράσπιση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και του ελεύθερου εμπορίου στην προώθηση του αντιφιλελευθερισμού και του προστατευτισμού. Τώρα, αυτή η «επανάσταση» έχει φτάσει στην Ευρώπη, υποχρεώνοντας την ΕΕ να πάρει άμεσα θέση απέναντι σε αυτήν.

Μετά από ενδελεχή έρευνα που βασίστηκε σε ένα ερωτηματολόγιο που συμπλήρωσαν 16.000 άτομα σε 12 ευρωπαϊκές χώρες, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR), μια πανευρωπαϊκή δεξαμενή σκέψης για την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια διαπίστωσε ότι η νίκη του Τραμπ έχει αλλάξει τη φύση της εσωτερικής πολιτικής της Ευρώπης καθώς και τη γεωπολιτική της θέση.

Η μεταμόρφωση των λαϊκιστών

Σχεδόν εν μία νυκτί, τα ακροδεξιά κόμματα της ΕΕ έχουν μετατραπεί από ένθερμοι υπερασπιστές της εθνικής κυριαρχίας ενάντια στην απειλή μιας ομοσπονδιακής ΕΕ στην πρωτοπορία ενός διεθνικού κινήματος που υποστηρίζει ένα είδος πολιτισμικού εθνικισμού. Αντίθετα, πολλά κυρίαρχα κόμματα – ή οι πρώην θιασώτες της παγκοσμιοποίησης – έχουν  επαναπροσδιοριστεί ως οι νέοι υπέρμαχοι της εθνικής κυριαρχίας, υπερασπιζόμενοι την εθνική αξιοπρέπεια ενάντια σε αυτό που αντιλαμβάνονται ως ιδεολογική παρέμβαση από την Ουάσινγκτον.

Οι υποστηρικτές των δεξιών λαϊκιστικών κομμάτων της Ευρώπης δεν είναι πλέον ψηφοφόροι διαμαρτυρίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας, η πλειοψηφία όσων υποστηρίζουν τα ακροδεξιά κόμματα, πιστεύουν ότι η επανεκλογή του Τραμπ θα είναι καλή για τις ΗΠΑ και βλέπουν τις πράξεις του με συμπάθεια και ενθουσιασμό. Όπως ακριβώς και οι ακροδεξιοί ηγέτες στις χώρες της ΕΕ, οι οποίοι αντιγράφουν τις πολιτικές του σχεδόν σε κάθε τι, από τη μετανάστευση έως τον πόλεμο κατά της γραφειοκρατίας.

Το αποτέλεσμα όλων αυτών φαίνεται να είναι η ανάδυση μιας ιδεολογικής διατλαντικής σχέσης, η οποία δεν διαιρεί πλέον τη Γηραιά Ήπειρο σε χώρες υπέρ και κατά των ΗΠΑ, αλλά μάλλον σε πολιτικά κόμματα εντός των χωρών υπέρ και κατά του Τραμπ. Σε αντίθεση με τη διαίρεση που προκλήθηκε από τον πόλεμο στο Ιράκ το 2003, για παράδειγμα, η Ανατολική Ευρώπη δεν είναι πιο φιλική προς τις ΗΠΑ από τη Δυτική Ευρώπη λόγω μιας ισχυρής φιλοαμερικανικής κοινωνικής στάσης, αλλά επειδή τα ακροδεξιά κόμματα εκεί είναι ισχυρότερα.

Ωστόσο, παραμένει ασαφές αν η ευρωπαϊκή ακροδεξιά θα είναι ο κύριος ωφελημένος ή το μεγαλύτερο θύμα της «επανάστασης» του Τραμπ.

Από τη μία πλευρά — όπως συνέβη και με το Brexit — η επανεκλογή του δείχνει ότι είναι δυνατόν άνθρωποι σαν αυτόν να έρθουν στην εξουσία. Αλλά αν οι ψηφοφόροι στραφούν εναντίον του Τραμπ και της πολιτικής του, αυτά τα κόμματα θα είναι οι μεγαλύτεροι χαμένοι. Η υποστήριξή τους εξαρτάται από τον ηγέτη των ΗΠΑ με τον ίδιο τρόπο που η υποστήριξη προς τα κομμουνιστικά κόμματα της Δυτικής Ευρώπης εξαρτιόταν από το πώς οι άνθρωποι έβλεπαν τη Σοβιετική Ένωση και τις πολιτικές της κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Τα πάλαι ποτέ φιλοαμερικανικά κόμματα

Στο άλλο άκρο του φάσματος, βλέπουμε τώρα πολλά από τα πιο παραδοσιακά φιλοαμερικανικά κόμματα της Ευρώπης, όπως η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση της Γερμανίας, να επαναπροσδιορίζονται ως υπερασπιστές της εθνικής κυριαρχίας ενάντια στην Αμερική του Τραμπ. Τη διαπίστωση αυτή επιβεβαιώνει η έρευνα του ECFR, που δείχνει ξεκάθαρα ότι οι χώρες που σήμερα εμφανίζονται πιο δύσπιστες απέναντι στις ΗΠΑ ήταν μέχρι χθες οι πιο φιλοαμερικανικές, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Δανία.

Η Δανία ειδικότερα —με το 86% των ερωτηθέντων εκεί να δηλώνουν πεπεισμένοι ότι το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ έχει καταρρεύσει — καταδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο ότι οι άνθρωποι στρέφονται μαζικά και κάθετα εναντίον των ΗΠΑ όχι όταν ο Τραμπ επιτίθεται στην Ευρώπη, αλλά όταν απειλεί την κυριαρχία του έθνους τους.

Εν τω μεταξύ, ο συνεχιζόμενος μετασχηματισμός της γεωπολιτικής ταυτότητας της Ευρώπης είναι εξίσου δραματικός, με την επανεκλογή του Τραμπ να αναγκάζει την Ευρώπη να σκεφτεί επιτέλους σοβαρά την ασφάλειά της. Πιο συγκεκριμένα, ενώ ο φόβος της ρωσικής επιθετικότητας παραμένει περιορισμένος κυρίως στις χώρες που συνορεύουν άμεσα με αυτήν, υπάρχει πλέον μια σαφής πανευρωπαϊκή ανησυχία για πυρηνική σύγκρουση και έναν νέο παγκόσμιο πόλεμο.

Βάσει των αποτελεσμάτων της έρευνας, το ECFR θεωρεί ότι οι πλειοψηφίες τάσσονται πλέον υπέρ της αύξησης των αμυντικών δαπανών, της συνέχισης της υποστήριξης προς την Ουκρανία ακόμη και σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αποσύρουν την υποστήριξή τους, ενώ καταγράφεται ένα ισχυρό ρεύμα επαναφοράς της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας, σε χώρες που είχε καταργηθεί.

Επίσης, οι Ευρωπαίοι σε σημαντικό ποσοστό εκφράζουν αμφιβολίες για το αν μπορούν να εξοπλιστούν αρκετά γρήγορα ώστε να αμυνθούν εν απουσία της Ουάσινγκτον – ιδιαίτερα βραχυπρόθεσμα.

Κλείνοντας, ένα σημαντικό παράδοξο που καταγράφει η δημοσκόπηση του ECFR είναι ότι ενώ οι Ευρωπαίοι γνωρίζουν τους κινδύνους που μπορούν να επιφέρουν οι πολιτικές της νέας αμερικανικής κυβέρνησης, εξακολουθούν να εκφράζουν την πεποίθηση ότι ο Τραμπ δεν θα αποσύρει τα αμερικανικά στρατεύματα από την Ευρώπη και ότι οι διατλαντικές σχέσεις θα αποκατασταθούν εύκολα μόλις αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο.

Με άλλα λόγια, οι Ευρωπαίοι πολίτες τελικά είναι απλά αφελείς για τη φύση των αλλαγών που φέρνει ο Τραμπ ή ρεαλιστές για το τι μπορεί να επιτύχει η ΕΕ βραχυπρόθεσμα;

Πηγή: POLITICO