Ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους μουσικούς της γενιάς του, ο Morrissey, τελικά ακύρωσε την συναυλία του στην Ελλάδα στο πλαίσιο του Release Festival 2025. Ο λόγος για τον οποίο δεν θα γίνει η συναυλία δεν έχει πολλή σημασία: ας πούμε πως δεν έχει να κάνει με τον ίδιο αλλά με ένα μέλος τους συγκροτήματός του. Τα τραγούδια του, είτε σόλο είτε με τους Smiths, αποτελούσαν μια διέξοδο για τους μοναχικούς, εσωστρεφείς και συναισθηματικά ευάλωτους εφήβους της δεκαετίας του ’80 που αισθάνονταν αποξενωμένοι από την κυρίαρχη κουλτούρα. Δυστυχώς, η μουσική κληρονομιά που έχει αφήσει πίσω του έχει στιγματιστεί ανεπανόρθωτα τα τελευταία χρόνια από τις πολιτικές του τοποθετήσεις υπέρ του ακροδεξιού κόμματος στο Ηνωμένο Βασίλειο (For Britain), καθώς και από όλες τις προκλητικές δηλώσεις του για ζητήματα όπως η μετανάστευση, η ισλαμοφοβία και η πολιτική ορθότητα. Ακόμη και η σόλο δουλειά του έχει επανεξεταστεί και αποδομηθεί.
Δεν είναι βέβαια ο μόνος καλλιτέχνης από τη γενιά του που έχει συντηρητικοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό. Δυστυχώς ή ευτυχώς, με τη νέα χιλιετία αποκαθηλώθηκε αρκετός κόσμος από το μουσικό και το γενικότερο καλλιτεχνικό στερέωμα. Το βασικό ερώτημα, όμως, παραμένει το πώς πρέπει να αντιδράσει κανείς όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με τέτοιες πληροφορίες για αγαπημένους του καλλιτέχνες. Η εμφάνισή του στο Release Festival φέτος είχε ενδιαφέρον για δύο λόγους: για το αν έχει όντως ακυρωθεί εξαιτίας των ρατσιστικών του απόψεων και για το τι τελικά σημαίνει αυτό στην ουσία, αν το κοινό συνεχίζει να τον στηρίζει. Αποφασίσαμε να φιλοξενήσουμε δυο διαφορετικές προσεγγίσεις του φαινομένου, αν και γράφτηκαν πριν από την είδηση της ακύρωσης.
Μετωπική με double decker bus: O Moz είναι κρετίνος
Σκέφτηκα αρκετά και πολύ αν θα έπρεπε να πάω στη συναυλία του Moz, κυρίως γιατί οι Smiths συνόδευσαν ένα μεγάλο κομμάτι της εφηβικής μου ηλικίας. Γνώρισα δηλαδή αρκετά καλά το πολιτισμικό πλαίσιο αυτού του είδους, που αργότερα, μέσα στη δεκαετία του ’90, εξελίχθηκε σε αυτό που γνωρίζουμε ως britpop, μια στυλιζαρισμένη και πιο κοινωνικά conscious απάντηση στο αμερικανικό alt rock και την grunge, που μεσουρανούσαν την ίδια περίοδο. Πάντοτε κάτι με προβλημάτιζε σε αυτήν τη σκηνή. Η αισθητικοποίηση της ταξικής ταυτότητας, η προσέγγιση της μεσαίας τάξης, η αντίληψη γύρω από την πολιτική τοποθέτηση με όρους κάπως πιο «τουριστικούς» και η σχέση, τουλάχιστον η εικονική, με τους Εργατικούς του Μπλερ, ένα πολιτικό έκτρωμα δηλαδή, που είχε ενσωματώσει πλήρως τις πολιτικές της Θάτσερ αλλά διατηρούσε ένα πιο working class friendly προφίλ, πλασαρισμένο ως «αριστερά». Τα περισσότερα εξ αυτών δεν τα κατάλαβα φυσικά την ώρα που άκουγα αυτήν τη μουσική, αλλά πολύ αργότερα, όταν ήρθα σε επαφή με τα γραπτά του Φίσερ.
Τίτλοι εμπνευσμένοι από τις ναζιστικές μεραρχίες και τη ναζιστική εικονογραφία, το να φοράνε σβάστικες on stage για να γίνουν απλώς ενοχλητικοί και άλλα παρεμφερή δεν ήταν ποτέ άσχετες ή ασήμαντες λεπτομέρειες, αλλά μάλλον ήταν η ουσία ενός κοινού, που απέφευγε να πάρει το οτιδήποτε στα σοβαρά και είχε μαγευτεί τελείως από το θέαμα της Μεγάλης Βρετανίας και της επερχόμενης κυριαρχίας της στο μουσικό γίγνεσθαι.
Και μάλλον, εκ του αποτελέσματος, δεν ήταν και τόσο καλά κρυμμένα. Η britpop όσο περνούσαν τα χρόνια τόσο περισσότερο θύμιζε τη μεταμόρφωση των Εργατικών από κάτι σχετικά προοδευτικό και αριστερό σε κάτι άσχημο και ολοκληρωτικό, σε σημείο που μάλλον ήταν αδύνατο να διαχωρίσεις το ένα από το άλλο. Η σταδιακή μεταμόρφωση των μεγαλύτερων αστέρων της βρετανικής μουσικής κουλτούρας σε αντιδραστικές εκδοχές του εαυτού τους δεν βοήθησε.
Και φυσικά στην κορυφή αυτής της ανεστραμμένης εικόνας βρίσκεται ο Moz.
Πιο μικρός καταλάβαινα αρκετά εύκολα το πόσο θελκτικοί ήταν οι Smiths. Ευαίσθητοι στίχοι για τη ματαιότητα της αγάπης, του έρωτα, του να μην ανήκεις πουθένα· εξάλλου και ο Moz μαζί με τον Marr ήρθαν και άνοιξαν έναν χώρο, δεν τους δόθηκε, οπότε μέσα σε όλα υπήρχε τέλος πάντων και το ηθικό δίδαγμα πως κάπου υπάρχει και ένας χώρος για εμάς, με κάποιον τρόπο. Τώρα, αρκετά χρόνια μετά, δεν βλέπω το appeal. Όχι μόνο αυτό, αλλά εκνευρίζομαι και όταν αποκρύπτεται η απολίτικη φύση (που είναι και αντιδραστική τις περισσότερες φορές) των περισσότερων post punk συγκροτημάτων της Βρετανίας. Τίτλοι εμπνευσμένοι από τις ναζιστικές μεραρχίες και τη ναζιστική εικονογραφία (Joy Division), το να φοράνε σβάστικες on stage για να γίνουν απλώς ενοχλητικοί (Siouxsie) και άλλα παρεμφερή δεν ήταν ποτέ άσχετες ή ασήμαντες λεπτομέρειες, αλλά μάλλον ήταν η ουσία ενός κοινού που απέφευγε να πάρει το οτιδήποτε στα σοβαρά και είχε μαγευτεί τελείως από το θέαμα της Μεγάλης Βρετανίας και της επερχόμενης κυριαρχίας της στο μουσικό γίγνεσθαι. Viva Britannia. Το ίδιο έγινε και με την πλειοψηφία της βρετανικής πανκ σκηνής, τα μέλη της οποίας αποφάσισαν στα γεράματα να γίνουν φασίστες.
Οι μεγαλύτεροι και πιο ένθερμοι οπαδοί αυτής της κουλτούρας, ακόμη και στην Ελλάδα, εξελίχθηκαν σε ακροκεντρώους που μας προειδοποιούσαν τον καιρό της κρίσης και των μνημονίων για τους κινδύνους του «λαϊκισμού», μετέπειτα για τον κίνδυνο του Ισλάμ και τώρα για το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα. Πέρασαν από τον απαλό πολιτικό εναλλακτισμό των ’80s και των ’90s σε έναν σκληρό κυνισμό και πολιτικό ρεαλισμό στις αρχές του ’00.
Στη μεγάλη πορεία του Moz αυτές οι μεταμορφώσεις είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς. Αντιμεταναστευτικός λόγος, η Αγγλία κινδυνεύει, σε λίγο δεν θα ακούμε αγγλικά στην ίδια μας τη χώρα, εξομοίωση της κατανάλωσης κρέατος με την παιδοφιλία και τον βιασμό (δικές του λέξεις), στήριξη στον Τόμι Ρόμπινσον, έναν ανερχόμενο νεοναζί της βρετανικής πολιτικής σκηνής, και άλλα πολλά που δεν νομίζω πως θα χωρούσαν σε ένα κείμενο είναι μόνο μερικά από τα μελανά σημεία.
Ίσως το πιο Morrissey πράγμα σχετικά με τον Moz ήταν πάντοτε το εξής: η ικανότητά του να μπαίνει στη θέση του θύματος, να θεωρεί πως βάλλεται από παντού, πως υπάρχουν συνωμοσίες τριγύρω του που τον κρατάνε δημιουργικά και κοινωνικά πίσω. Η κριτική του στη μαύρη ποπ την δεκατία του ’80 (black pop conspiracy), στην drill μετά την εμφάνιση του Stormzy στο Glastonburry (αντίστοιχη κριτική είχαν κάνει και οι Oasis για το ότι οι headliners στα μεγάλα αγγλικά, λευκά δηλαδή, φεστιβάλ είναι πλέον ράπερ) και φυσικά η ανοιχτή στήριξή του στο Reform. Χαρακτήρες όπως αυτοί του Μoz, και κατ’ επέκταση των περισσότερων σύγχρονων ακροδεξιών, είναι αδύνατο να υπάρξουν αν δεν είναι θύμα σε κάποια ιστορία. Αν δεν διεκδικούν έναν χώρο μέσα σε ένα πλαίσιο (το οποίο πλαίσιο αυτοί ορίζουν εξαρχής) όπου κατασκευάζονται φανταστικοί εχθροί που τους απειλούν. Η woke agenda, οι μετανάστες, το Ισλάμ, η παγκόσμια μαύρη συνωμοσία της μουσικής και πάει λέγοντας.
Τo καλύτερο, βέβαια, είναι για το τέλος και αφορά μάλλον την κατακλείδα του κειμένου.
Ο Moz είναι as Zionist as it gets. Και όχι τώρα, αλλά ήδη από το 2008. Στην πρώτη του εμφάνιση τότε στο Ισραήλ, είχε δεχτεί έντονη κριτική από το BDS, όπου διάφοροι καλλιτέχνες τον καλούσαν να ακυρώσει τη συναυλία του. Η συναυλία τελικά έγινε και ο Moz αναδείχθηκε ένας από τους πιο αγαπητούς καλλιτέχνες της χώρας.
Η νεολαία που προβληματιζόταν με τους «deep» στίχους των Smiths, που έβλεπε τον Curtis να βασανίζεται live θεωρώντας πως ο καλλιτέχνης πρέπει να υποφέρει για να έχει νόημα η τέχνη του, που συγκινούνταν με τη σκοτεινή εσάνς του Cave, άφησε το κοντό μαλλί, σπούδασε Οικονομικά, Management και Δημόσια Διοίκηση, έβαλε κοστούμια, πολλοί εξ αυτών έγιναν και male manipulators και τώρα βάζουν σημαίες του Ισραήλ στα μπουμεροπροφίλ τους εξηγώντας μας τους λόγους για τους οποίους είναι ηθική και σωστή μια γενοκτονία, γιατί χρειαζόμαστε πιο αυστηρή εξωτερική πολιτική, γιατί χρειαζόμαστε σιδηρόφρακτα σύνορα, αποφασιστικούς ηγέτες και 400 δισ. επιπλέον εξοπλιστικά για να συνεχιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Τραγούδι των Warlock Pinchers για τον Morrissey – Morrissey Rides A Cockhorse
Υπό αυτή την έννοια, η britpop είναι το κατεξοχήν και μόνιμο σάουντρακ του ακραίου κέντρου.
Το πιο εξωφρενικό απ’ όλα, που μου έκανε τρομερή εντύπωση, είναι πως το Release αποφάσισε ότι οι Idles, οι Fontaines και ο Morrissey με κάποιον τρόπο ανήκουν στο ίδιο πράγμα, ίσως επειδή προέρχονται από την Αγγλία ( οι Fontaines από το αποικιοκρατούμενο κομμάτι της Αγγλίας βέβαια), οπότε τους θεματοποίησε μαζί, με κοινό (ακριβό, να τα λέμε κι αυτά) εισιτήριο. Περιμένω να δω αν θα τους το πει κανείς. Τέλος πάντων, ο Moz δεν αξίζει ούτε ευρώ, αλλά ο καθένας κάνει ό,τι θέλει σε αυτήν τη ζωή, ενήλικες είμαστε όλοι. Απλώς μη ζοριστείτε όταν βγει στη σκηνή τυλιγμένος με μια σημαία του Ισραήλ ή αν σταματήσει το live άπαξ και σηκωθεί καμιά παλαιστινιακή σημαία.
Κώστας Σαββόπουλος
Punk’s dead
Punk’s dead
‘Cause of you, punk’s dead
And to think I believed all that shit that you said
Johnny Rotten is turning in his bed
I was gonna say grave, but the fucker ain’t dead
Stop Watching The News
Αν και θέλουμε να αποφύγουμε την ιστορική αναδρομή, θα πρέπει οπωσδήποτε να επισημάνουμε ότι ακόμη και με την πιο ενδελεχή διαδικτυακή έρευνα, η τελευταία αναφορά σε κάποια «ρατσιστική» δήλωση-τοποθέτηση του Morrissey τοποθετείται κάπου προς τα πρώιμα τέλη των ’10s. Θυμίζω ότι πλέον βρισκόμαστε στα μέσα των ’20s. Συνεπώς, το να συζητάμε πλέον αν είναι δίκαιο ή άδικο το αίτημα «cancel Morrissey» είναι μάλλον άσκοπο. Όχι σχεδόν, αλλά απολύτως χωρίς καμία σημασία.
Ο Morrissey την πλήρωσε επί σειρά όχι λίγων ετών. Για ό,τι είπε και για ό,τι δεν είπε. Για όσα παρεξηγήθηκαν και γι’ αυτά για τα οποία πράγματι όφειλε εξηγήσεις. Για τις κονκάρδες, τις διαμάχες, τις δήθεν στοχευμένες δωρεές στις κατάλληλες οργανώσεις ώστε να επιβεβαιωθεί η περιβόητη ρήση του «I abhor racism», την απροθυμία του και την ίδια στιγμή την όχι και τόσο παράδοξη ίσως αγωνία του να διατηρήσει τη βρετανικότητα εκείνη για την οποία σε πρώτο χρόνο έγινε διάσημος ακριβώς επειδή την αμφισβήτησε. Και όλα αυτά διαβιώντας κάπου ανάμεσα στο Λος Άντζελες και τη Ρώμη.
Όλα αυτά τα χρόνια –περισσότερο από δέκα πλέον– o Morrisey βρίσκεται στην πράξη εκτός μουσικής βιομηχανίας. Τουλάχιστον της βιομηχανίας αυτής που αν αύριο γίνονταν το θαύμα της Μεγάλης Επανένωσης θα τον υποδέχονταν όχι απλά ως Μεσσία αλλά ως άλλο Βελουχιώτη στο πεδίο της μάχης, χωρίς Βάρκιζα, και σιγά μην απασχολούνταν με το αν η κυβέρνηση του βουνού (του) είχε τηρήσει δημοκρατικές διαδικασίες στα χρόνια που βάσταξε. Το reunion των Smiths, αν ποτέ γίνει, θα επιφέρει ως αναγκαστικό προαπαιτούμενο την ολική διαγραφή όλων όσα έχουν να κάνουν με την υπόθεση cancel Morrissey. Όλοι το ξέρουν αυτό. Και όλοι θα είναι εκεί. Ακόμη και οι δύο τύποι από τον Λυκαβηττό στους οποίους αναφερόμαστε αρκετές παραγράφους παρακάτω.
Πώς θα ήταν άραγε ο μουσικός κόσμος την τελευταία δεκαετία αν δεν είχαν τη δυνατότητα να κυκλοφορήσουν τους δίσκους τους ο Nick Cave ή οι Radiohead, οι απόψεις των οποίων, αν και δεν προσέγγισαν τις όποιες ακρότητες του Morrissey, σίγουρα δεν ικανοποιούν το αφήγημα που τον θέλει καλλιτεχνικά νεκρό.
Τα παραπάνω δεν τα αναφέρουμε ούτε για να αναγορεύσουμε τον Morrisey σε (όσιο ή μη) μάρτυρα, όπως ο ίδιος παραδοσιακά αρέσκεται να εμφανίζει εαυτόν, αλλά ούτε και για να ισχυριστούμε ότι, αφού έχει εκτίσει την ποινή του, τώρα καιρός είναι να βγει καθαρός στην κοινωνία. Θα ήταν φαιδρό έστω και το να γίνει υπαινιγμός για κάτι τέτοιο, καθώς τότε θα πρέπει να μπούμε σε συζητήσεις περί του ποιος, πότε και υπό ποιες συνθήκες επέβαλε την ποινή, αλλά και πώς δήθεν επέβλεψε την έκτισή της και πολύ περισσότερο την τήρηση των περιοριστικών όρων.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι μάλλον χρήσιμο να δούμε τα πράγματα εξ αντανακλάσεως. Πώς θα ήταν άραγε ο μουσικός κόσμος την τελευταία δεκαετία, αν δεν είχαν τη δυνατότητα να κυκλοφορήσουν τους δίσκους τους ο Nick Cave ή οι Radiohead, οι απόψεις των οποίων, αν και δεν προσέγγισαν τις όποιες ακρότητες του Morrissey, σίγουρα δεν ικανοποιούν το αφήγημα που τον θέλει καλλιτεχνικά νεκρό.
Και σε ποια θέση θα ήταν οι παραπάνω (και μερικοί ακόμη) αν τυχόν ήταν υποχρεωμένοι να αυτοοργανώνουν τις περιοδείες τους, όχι ακριβώς όπως τα θεατρικά μπουλούκια του Μεσοπολέμου, αλλά σίγουρα όχι και με τις συνθήκες που επιβάλλονται πλέον ώστε μια ροκ περιοδεία να καταφέρει να αποδώσει τα αναμενόμενα, όχι μόνον σε έσοδα για τα υποκείμενά της αλλά και όσον αφορά την ικανοποίηση των προσδοκιών του κοινού που την αναμένει με τη συνήθη λαχτάρα. Ας απευθυνθούμε στο κοινό της κάθε πόλης που με αγωνία περιμένει με τη σειρά της την ανακοίνωση της επόμενης ματαιωθείσας συναυλίας του Morrissey, με τις δικαιολογίες των ματαιώσεων να έχουν φτάσει πλέον στο επίπεδο «ο τρίτος ηχολήπτης έσπασε το μικρό του δάχτυλο».
Morrissey – Suedehead
Από την άλλη πλευρά, αν κάτι κατάφερε να αποτρέψει το ολικό «cancel Morrissey», αυτό δεν ήταν παρά το ένστικτο επιβίωσης που επέδειξε ώστε να διασώσει εαυτόν έστω και μέσα από συναυλίες που εύκολα θα μπορούσαν να ξεπέσουν στο όριο του γραφικού (βλέπε συνεχόμενες εμφανίσεις στο Las Vegas κ.λπ.). Παρότι, όπως δυστυχώς αποδεικνύεται στην τρέχουσα περιοδεία, δεν έχει ακόμη τη δυνατότητα να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις αυτού που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως γνήσια πανευρωπαϊκή tour, η σύγκριση με τις συνθήκες υπό τις οποίες περιόδευε μέχρι πρόπερσι ακόμη στην Ευρώπη (σε μάλλον minor venues της πατρίδας του και μόνο, και με λίγες εξαιρέσεις εκτός) τον βρίσκουν ήδη νικητή. Όχι όμως και θριαμβευτή (ακόμη).
Τι σημαίνουν όλα αυτά λοιπόν; Μήπως σημαίνουν πράγματι ότι ο Morrissey «μισεί ανοιχτά τους μετανάστες και τους πρόσφυγες και το πιστό του κοινό κάνει πως δεν νοιάζεται γι’ αυτό;», όπως με ύπουλη επιτακτικότητα τέθηκε το ερώτημα προ ετών σε ένα από τα περιβόητα άρθρα της περιόδου κατά την οποία η ηθική υπόστασή του τελούσε υπό εκκρεμοδικία; Ή μήπως εξ αντιδιαστολής σημαίνουν ότι, αφ’ ης στιγμής δεν είναι πολιτικός και οι δηλώσεις/απόψεις του δεν έχουν ούτε καν έμμεσες συνέπειες για κανέναν και δεν είμαστε υποχρεωμένοι να συμφωνούμε μαζί του στο οτιδήποτε, θα πρέπει να του δοθεί το ελεύθερο να λέει όχι μόνο ό,τι θέλει, αλλά ακόμη και ό,τι του κατέβει, επειδή δεν θα καταφέρει να αποτρέψει ποτέ του καμία μετακίνηση πληθυσμών, ακόμη και έως την πόρτα του σπιτιού του, όπως φέρεται δήθεν να επιθυμεί σφόδρα;
Από τον Βάγκνερ μέχρι τον Μοζ, με ενδιάμεση στάση στον Μπουρζούμ (βάζουμε τα ονόματα στα ελληνικά για να μειώσουμε την ένταση, προφανώς), θα πρέπει τελικά να εκδοθεί ένα ευέλικτο, κατά περίπτωση προσαρμοζόμενο συγχωροχάρτι του τύπου «μεγάλε, είσαι ιδιοφυΐα, όλα τα άλλα θα τα βρούμε»; Ή μήπως όχι; Δεν είναι ότι δεν τη γνωρίζουμε, αλλά πραγματικά δεν υπάρχει μία και μόνη απάντηση. Η νομική επιστήμη μάς διδάσκει διά της εμπειρίας ότι (σχεδόν) πάντα η αλήθεια είναι κάπου στη μέση και τα πραγματικά γεγονότα (σχεδόν) ποτέ δεν είναι 101% τα ίδια, ώστε να εφαρμόζονται επ’ αυτών οι νόμοι στα τυφλά.
Άλλωστε, ακόμη και οι πιο φανατικοί πολέμιοι του κανόνα περί του μη διαχωρισμού του δημιουργού (και του πόσο μαλάκας τυχόν είναι) από το έργο του δεν μπορούν ασφαλώς να ισχυριστούν ότι τα πιστεύω τους έχουν οιαδήποτε ισχύ νόμου. Παρά ταύτα, δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς πως ακόμη και το γεγονός ότι υποχρεωνόμαστε να παραθέσουμε έστω και σε αόριστη επαγωγή τα ονόματα των Wagner, Burzum, Morrissey σε ακολουθία δείχνει ότι σίγουρα κάτι δεν έχει πάει καλά σε όλη αυτή την ιστορία για τον τελευταίο, αφ’ ης στιγμής δεν έχει κάνει/διακηρύξει τις μαλακίες των άλλων δύο.
The Smiths – There Is A Light That Never Goes Out (Official Audio)
Και αυτό που επιβεβαιωμένα δεν πήγε καλά στην περίπτωση του Morrissey, ανεξάρτητα από την άποψη και τη στάση που τηρεί κανείς για την ουσία της υπόθεσης (δηλαδή για το αν τελικά ο Morrissey είναι μαλάκας υπό την ανωτέρω έννοια ή όχι), είναι ότι στην περίπτωσή του όλη αυτή η συλλογιστική πράγματι εφαρμόστηκε και επέφερε τις συνέπειες ενός κατά κυριολεξία αναγκαστικού νόμου. Ξαναλέμε. Ο Morrissey «ακυρώθηκε» στην πράξη. Και αυτό δεν αναιρείται από το ότι δεν ακυρώθηκαν οι Smiths. Ίσα ίσα, μάλιστα. Η μη ακύρωση των Smiths είναι που του την έδωσε περισσότερο, όπως διαπιστώθηκε. Παρότι ασφαλώς η φράση «εγώ άκουγα/ ακούω Smiths για τις κιθάρες του Marr και μόνο» είναι περισσότερο γελοία από το να πει κανείς ότι ο Peter Buck θα μείνει στην ιστορία για το μαντολίνο του και όχι για την κιθάρα του.
Και κάπου εδώ, παρότι ήθελα να το αποφύγω, υποχρεώνομαι να δώσω προσωπικό τόνο στο κείμενο αυτό. Όχι για να εκθέσω τις απόψεις μου (είναι σύνθετες, συνεχίζω να ακούω Burzum, και αν ποτέ έκανε live, έστω και σε περιστερώνα, θα φρόντιζα να είμαι εκεί), αλλά απλώς και μόνο διάσπαρτα συμβάντα, έστω και εν είδει περιπτωσιολογίας.
Αφήνοντας στην άκρη τις θεωρίες συνωμοσίας, πυρηνικού πολέμου εναντίον του, αλλά και τις μέτα-καζαντζιδικές ονειρώξεις που επιφυλάσσει για την πάρτη του (και που προβλέπω ότι θα τον δικαιώσουν, την ημέρα που η επαναφορά του θα είναι πράγματι ολική και επίσης προβλέπω ότι «η μέρα εκείνη δεν θα αργήσει»), έχω να καταθέσω ότι κι εγώ με τη σειρά μου σε ουκ ολίγες περιπτώσεις έχω καταστεί μάρτυρας της ποσότητας της βλακείας που κυκλοφορεί εκεί έξω, και η οποία εκπορεύεται και διαιωνίζεται από το θέμα αυτού εδώ ακριβώς του άρθρου. Εξηγούμαι.
Βρίσκομαι στο μπαρ του θεάτρου του Λυκαβηττού και, περιμένοντας τη σειρά μου, ακούω θέλοντας και μη δύο τύπους που παλεύουν αισθητικά και εμφανισιακά να περάσουν από τη φάση του γερασμένου indie γκόμενου σε αυτήν του μετρημένα «στη φάση» μεσήλικα να συζητάνε για τις συναυλίες στις οποίες έχουν σκοπό να πάνε στο καλοκαίρι που έχει μόλις ξεκινήσει. Όταν πέφτει το όνομα του Morrissey στο αόρατο τραπέζι τους, συμφωνούν σχεδόν ταυτόχρονα ότι «ρε συ, θα είναι καλά, αλλά είναι πολύ φασίστας ο τύπος, δεν γίνεται να πάμε». Διευκρινίζω ότι αυτό έγινε τον Ιούνιο του 2025 στη συναυλία των Spiritualized και παραπέμπω στα όσα εξαρχής έχω αναφέρει περί του χρονικού σημείου στο οποίο εντοπίζονται τα τελευταία σημάδια που επιτάσσουν να αφορίσουμε τον Morrissey ως φασίστα.
Προς στιγμήν σκέφτομαι να τους πιάσω την κουβέντα, όχι για καυγά (που θα έπρεπε), αλλά μπας και αλιεύσω κάτι που τυχόν ξέρουν παραπάνω από εμένα, καθότι πραγματικά ακούγονταν πολύ σίγουροι γι’ αυτό που λένε. Δίνω τόπο στην οργή, παίρνω τα ποτά μου και επιστρέφω στον κυρίως χώρο της συναυλίας. Δεν κέρδισα και κάτι που το έκανα, εδώ που τα λέμε, παρά τη γενικώς εγνωσμένη δημοκρατικότητα του Jason Pierce και της παρέας του (ποτέ δεν ξέρεις βέβαια).
Το παραπάνω συμβάν, καίτοι πραγματικό, παραμένει τυχαίο, και συνεπώς δεν έχει καμία αξιοπιστία ή πολύ περισσότερο αντιπροσωπευτικότητα. Παρ’ όλα αυτά, με βοήθησε να συνδυάσω στη μνήμη μου μια σχεδόν ανεξάντλητη σειρά συζητήσεων, τυχαίων συναντήσεων, σχολίων εδώ κι εκεί κ.λπ., που αν τα ενώσει κανείς, θα καταλήξει αμετάκλητα στο ότι ο Morrisey είναι φασίστας. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία και πολύ περισσότερο κανένα «παράθυρο» για διαφορετική ερμηνεία.
Έλα όμως που οι περισσότεροι από όσους τυχόν ενδιαφερόμαστε πραγματικά για το θέμα αυτού του κειμένου ξέρουμε πολύ καλά ότι, πάνω-κάτω, δεν έχουν έτσι τα πράγματα με την περίπτωση Morrissey, έστω και στο πραγματικά επίδικο γι’ αυτόν χρονικό διάστημα (το οποίο, ας μην ξεχνάμε, κατ’ απαράδεκτο τρόπο έλαβε αναδρομικές διαστάσεις). Δεν θέλω να πω, όπως έχει ειπωθεί αλλού, ότι όσοι παραμένουμε πιστοί και χωρίς επιφυλάξεις ντρεπόμαστε να το ομολογήσουμε. Αλλά είναι διαπιστωμένο ότι όσοι βρέθηκαν έστω και διά της πλαγίας οδού στο στρατόπεδο των επιφυλάξεων, αισθάνθηκαν ευθύς εξαρχής ότι αυτές οι επιφυλάξεις είναι ισχυρότερες από οτιδήποτε άλλο.
Και καθώς προσπαθεί κανείς να βάλει τα πράγματα σε μια σειρά, δεν είναι δύσκολο να καταλήξει στο γιατί συνέβη όλο αυτό ειδικά με τον Morrissey, στον βαθμό που δεν συνέβη με οποιονδήποτε άλλο κατ’ αντιστοιχία. Όχι επειδή τον περίμεναν στη γωνία για να συμβεί (ήτοι, η θεωρία υποστήριξης της κατηγορίας, που μία των ημερών θα υπερβεί τη γελοιωδώς αναδρομική ερμηνεία του «Bengali In Platforms» και θα μας πει ότι το «This Charming Man» εξυμνεί την παιδεραστία), ούτε επειδή ο ίδιος ενδόμυχα ή και πονηρά αυτό επεδίωκε και συνεχίζει να επιδιώκει (ήτοι, η θεωρία υπεράσπισης που τον θέλει αιώνιο προβοκάτορα).
Όλο αυτό συνέβη ειδικά με τον Morrissey επειδή καμία ερμηνεία για τον Morrissey δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που είναι. Και αυτό συμβαίνει επειδή ο Morrissey δεν είναι ποτέ κάτι που μπορεί να ερμηνευτεί με έναν και μόνο τρόπο, που θα ισχύει ως τέτοιος και την επόμενη μέρα.
Αυτό το δήθεν παράδοξο επιβεβαιώνεται ήδη από το γεγονός ότι ο ίδιος δεν ασχολήθηκε ποτέ πραγματικά με το να εξηγήσει το τι είναι και τι δεν είναι. Και δεν μιλάμε για τις συνεντεύξεις του. Θα πρέπει να μπει στον κόπο να διαβάσει κανείς την αυτοβιογραφία του για να συνηγορήσει τελειωτικά. Γι’ αυτό τον λόγο άλλωστε γρήγορα απορρίφθηκε ως ένα αδιάφορο ανάγνωσμα, επειδή δεν μας έδωσε ένα ελάχιστο παραπάνω ίχνος περί του ποιος τελικά είναι ο Morrissey. Σαν να μην το γνωρίζει ούτε ο ίδιος δηλαδή.
Ο Nick Cave, από την άλλη (πάλι γι’ αυτόν μας λες;), έχει γαμηθεί να μας αποκαλύψει τα πάντα για την πάρτη του, με red hand files-diaries-diapers και δεν ξέρω κι εγώ πώς αλλιώς τα λέει. Και όσο το κάνει, πράγματι καταφέρνει να αποτινάξει όσο μυστήριο απέμενε που να μας επιτρέπει να ασχολούμαστε ακόμη τουλάχιστον με την περίοδο που είχε πράγματι κάτι να πει, χωρίς να έχει σημασία αν αυτή η περίοδος έληξε τελικά το 1994 ή το 2001.
Ο The Boy σε μια πρόσφατη συνέντευξή του, απαντώντας πλαγίως στο πρώτο ισχυρό κύμα αμφισβήτησης που δέχεται για την ποιότητα του παραγόμενου έργου του, κατέφυγε στο δίπολο «κάποιοι δεν καταλάβατε τι ακριβώς λέω» και «κάποια από όσα λέω είναι κατά βάση χωρατά, αλλά και πάλι δεν το καταλάβατε». Έξυπνος ελιγμός μεν, ικανός να σε ρίξει στις μπάρες δε.
Δικαίωμά τους αμφοτέρων, αλλά αυτό που πραγματικά δεν καταλάβαμε είναι γιατί τελικά πρέπει να μας εξηγήσουν αυτό που υποτίθεται ότι δεν έχουμε πιάσει για την πάρτη τους. Είχαμε μείνει περίπου στην εποχή κατά την οποία οι καλλιτέχνες διαμαρτύρονταν επειδή ακριβώς οι διάφοροι μουσικογραφιάδες επιχειρούσαν να τους ερμηνεύσουν και (κατ’ αυτούς) αποτύγχαναν να το κάνουν. Πώς περάσαμε στο στάδιο της αυτο-ερμηνείας, χωρίς να το καταλάβουμε, η οποία μάλιστα γίνεται δεκτή μετά βαΐων και κλάδων, ως δήθεν τεκμήριο ειλικρίνειας; Θυμίζω ότι ο μέσος άνθρωπος λοιδορείται όποτε τυχόν επιχειρεί να ερμηνεύσει ο ίδιος τον εαυτό του και τη συμπεριφορά του.
Φαινομενικά, εδώ και 4-5 παραγράφους έχουμε ξεφύγει από το θέμα και αποφεύγουμε να πάρουμε θέση στο καυτό ερώτημα. Τι θα έκανε, ας πούμε, ο Morrissey αν ήταν στη θέση του Ψαραντώνη; Θα έπαιρνε θέση για τις ορδές των «λαθραίων» που φτάνουν στη «λεβεντομάνα» από παντού, στο πλαίσιο της παρούσας κρίσης, ή θα έβγαινε στο Creta TV με κονκάρδα της Λατινοπούλου στο πέτο; Εν τέλει, όμως, και αυτό το ερώτημα απαντήθηκε την επομένη (ώρα) της πρώτης συναυλίας του ΛΕΞ στο ΟΑΚΑ, όταν εκδόθηκε το εναντίον του κατηγορητήριο επειδή δεν εδέησε να πει κάτι για την Παλαιστίνη.
To τραγούδι «Israel» βρίσκεται στον τελευταίο πραγματικά καλό δίσκο που κατάφερε να κυκλοφορήσει ο Morrissey, το 2017. Το «Low in High School» ήταν ένα ανέλπιστα εξαιρετικό άλμπουμ, τρία χρόνια μετά το οικτρό «World Peace Is None of Your Business» (μην πούμε τώρα για το ανυπόφορο «Years of Refusal» αμέσως πριν), που παράλληλα με την κυκλοφορία του ανεκδιήγητου «Futurology» των Manic Street Preachers μάς είχε βάλει στη σκέψη να μην ασχοληθούμε ποτέ ξανά με κανέναν από τους δύο (κούνια που μας κούναγε).
Morrissey – Israel (Official Audio)
Τα στατιστικά του setlist.fm μάς υποδεικνύουν ότι ο Morrissey έχει παίξει «ζωντανά» το εν λόγω τραγούδι μόλις μία φορά (!!!), στις 16 Φλεβάρη του 2018, στο Αμπερντίν της Σκωτίας (τόπος μεγάλης ανατροπής για τον ΠΑΟΚ, πέντε χρόνια αργότερα, όλα έχουν τη σημασία τους).
Πιθανολογούμαι ότι από τον πρώτο έως και τον τελευταίο υπεύθυνο του Release Festival προσεύχονται σε Ιησού, Αλλάχ, Βούδα, Jeffrey Lee Pierce και όπου αλλού πιστεύει ο καθένας να μη «θυμηθεί» ξαφνικά το τραγούδι το βράδυ της 16ης Ιουλίου σε μια χώρα στην οποία, παρότι θα επικρατήσει το σύνθημα «Λευτεριά στην Παλαιστίνη», παράλληλα θα βρεθούν σίγουρα αρκετοί Ισραηλινοί στο κοινό, με ό,τι μπορεί να φέρουν όλα αυτά τα τυχαία μεταξύ τους γεγονότα.
Τι θα γίνει λοιπόν αν επιλέξει να το κάνει; Θα έχουν βέβαια γνώση αυτοί που θα τον αποθεώσουν ότι αυτό είναι δήθεν ένα τραγούδι υπέρ του Ισραήλ; Από την άλλη, θα είναι τόσο σίγουροι αυτοί που θα τον γιουχάρουν ότι αυτό δεν είναι τυχόν το πρώτο τραγούδι που στέκει πράγματι ενάντια στο Ισραήλ από όσα ακούστηκαν στη διάρκεια του φεστιβάλ, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των Fontaines DC;
«Ι can’t answer what armies do/ they are not you».
Εκεί ακριβώς που όλοι οι υπόλοιποι έχουν τις απαντήσεις, ο Morrissey σε σχεδόν ανύποπτο χρόνο ομολογεί όχι την αδυναμία του, αλλά την αποστροφή του προς αυτές. Αυτή η αποστροφή εύκολα θα ερμηνευτεί ως απολιτίκ στάση, αλλά είναι μάλλον ανόητο το να προσπελάσει κανείς το ατόφια πολιτικό νόημα που εμπεριέχει.
Και όπως έκανε πάντοτε ο Morrissey, τίποτε άλλο δεν ψάχνει να βρει τελικά, και σε αυτή την περίπτωση, παρά τον κάθε έναν από εμάς μόνο του, και μάλιστα απόλυτα μόνο του. Χωρίς να αποδέχεται την ελάχιστη ανάγκη συνύπαρξης, έστω και υπό τον χειρότερο μανδύα της, δηλαδή αυτόν της αντιπαλότητας, που πάντως και αυτή μια μορφή συνύπαρξης είναι, ίσως η ισχυρότερη. Στον κόσμο του Morrissey όλοι οφείλουμε να είμαστε μόνοι, έστω και αν υποχρεωνόμαστε να συνυπάρχουμε μέσα στα πιο συνταρακτικά γεγονότα. Όποιος δεν το έχει αποδεχτεί αυτό, είναι προτιμότερο, και μάλιστα περισσότερο για τον ίδιο, να συνεχίσει να παρακολουθεί απλώς τα γεγονότα, και όχι τον Morrissey.
Στο τέλος κάθε μπερδεμένης ιστορίας, βέβαια, η εξιστόρηση μιας επίμονα ευαίσθητης μισανθρωπίας είναι πάντοτε απείρως πιο χρήσιμη ψυχικά από την οποιαδήποτε πολιτικά, ιδεολογικά, ακόμη και ηθικά ορθή στάση εξαναγκασμένης ισορροπίας.
Viva Hate.
Άρης Καραμπεάζης
Δείτε περισσότερες πληροφορίες γαι τη συναυλία του Morrissey εδώ.
