Σήμερα στην ΟΑΣΗ, οι εικόνες δεν συνδέονται με θεματική γραμμή συνδέονται με το βλέμμα. Από τον Γκοντάρ μέχρι την Paris Hilton, από τη Varda μέχρι την Emily Dickinson, η ίδια εμμονή επανέρχεται: πώς η εικόνα μάς αναγνωρίζει, μας φθείρει ή μας καταναλώνει.
Μικρά θραύσματα που, όταν διαβαστούν μαζί, σχηματίζουν μια υπόγεια καμπύλη: τρυφερότητα, ειρωνεία, φθορά, πολιτική του σώματος πάσχει.
Ένα queer montage όπου το υψηλό και το «ευτελές» συνυπάρχουν, για να θυμίσουν το ίδιο πράγμα: η πτώση δεν είναι ποτέ πράξη μιας στιγμής.
*Πώς ξαναβρίσκεις το φως;
Είδα ξανά πριν λίγες μέρες την Περιφρόνηση του Γκοντάρ. Δεκαπέντε χρόνια από τότε που την πρωτοείδα. Κι όμως, ό,τι με συνάρπαζε τότε με συναρπάζει και τώρα. Δεν το περίμενα.
Ας αφήσουμε κατά μέρος την εκτυφλωτική εικονογραφία του μεσογειακού καλοκαιριού που εδώ, όσο κι αν προσπαθεί να την newwavάρει με τα ιδεολογικοποιημένα του frames και το κινηματογραφικό λεξιλόγιο που ο ίδιος θεμελίωσε, ίσα που καταφέρνει να τη γεωμετρήσει. Ανεπανάληπτα βέβαια.
Ανεπανάληπτος και διαχρονικός παραμένει και ο πυρήνας της ταινίας: η μεταμοντέρνα σύγχυση. Αν τότε την όριζε το βλέμμα προς τα έξω του έρωτα, της τέχνης, της κοινωνίας, της τεχνολογίας, στον 21ο αιώνα την ορίζει το βλέμμα προς τα μέσα. Ή, όπως είχε πει ο ίδιος ο Γκοντάρ:
Contempt is the story of men cut off from themselves, from the world, from reality.
They awkwardly seek their way back to the light, but they are enclosed in a dark room.
Κι εκεί μέσα, ανάμεσα στη θάλασσα και στο σκοτάδι, η ερώτηση μένει αναπάντητη for me and you and everyone we know: πώς ξαναβρίσκεις το φως, όταν έχεις μάθει να αγαπάς τη ψηφιακή φυλακή σου;
*Να λες «είσαι εδώ» όταν όλα σε προδίδουν/
Η Agnes Varda κοιτάζει τον JR σε αυτό το stillframe από το ντοκιμαντέρ Faces and Places του 2017 (πόσο μακρινή μοιάζει πια αυτή η ημερομηνία μέσα σε αυτόν τον δυστοπικό καταιγισμό του 2025;) ζει και του χαμογελάει σαν να του λέει την πιο τρυφερή αγένεια: δεν σε βλέπω καλά, αλλά σε βλέπω. Έτσι είναι η αγάπη, η φιλία, η συνενοχή. Δεν χρειάζεσαι ευκρίνεια, χρειάζεσαι παρουσία.
Το βλέμμα της θολώνει, μα δεν χάνει την ικανότητα να αναγνωρίζει. Γιατί να «βλέπεις» δεν είναι ποτέ μόνο όραση. Είναι να αναγνωρίζεις τον άλλον μέσα στην ομίχλη, να λες «είσαι εδώ» όταν όλα σε προδίδουν.
Αυτή η σκηνή είναι queer για μένα γιατί ξέρει ότι η όραση δεν είναι η αλήθεια. Είναι η σχέση που βλέπει. Είναι η αγάπη που διαβάζει το πρόσωπο ακόμα κι όταν το χάνει. Η Varda, λίγο πριν φύγει από τον κόσμο, μας θυμίζει πως δεν χρειάζεται να βλέπουμε καθαρά για να δούμε αληθινά.
Και είναι ίσως η πιο τρυφερή δήλωση που μπορείς να κάνεις σε κάποιον: δεν σε διακρίνω, αλλά σε αναγνωρίζω. Δεν βλέπω τα χαρακτηριστικά σου βλέπω εσένα.
*Αργά γλιστράς στη συντριβή/
Επιστρέφω πολύ συχνά σε βιβλία και ποιήματα που αγαπώ. Ο Ερρίκος Σοφράς έχει μεταφράσει εξαιρετικά τα αδιανόητα ποιήματα της Emily Dickinson. Να, κοίτα το Ποίημα 1010:
*Δεν είναι η Πτώση Πράξη μιας στιγμής
Μια οριστική διακοπή
Οι τρόποι της Ερείπωσης
Είναι φθορές οργανωμένες –
Ιστός Αράχνης, πρώτα, στην Ψυχή
Και Στρώση Σκόνης ελαφριά
Σαράκι που τρυπά τον Άξονα
Μες στο Στοιχείο η σκουριά –
Επίσημη η Κατάρρευση – δουλειά
Διαβόλου – αδιάκοπη κι αργή –
Σε μια στιγμή κανείς δε χάθηκε
Αργά γλιστράς – στη Συντριβή –*
Η Emily Dickinson έγραφε ότι η πτώση δεν είναι ποτέ πράξη μιας στιγμής. Κι έχει δίκιο. Δεν ξυπνάς ένα πρωί κατεστραμμένος· σε ροκανίζει αργά, σε λεπτές δόσεις. Ένας ιστός στην ψυχή, λίγη σκόνη που δεν έφυγε, μια σκουριά που απλώνεται. Όχι θεαματική καταστροφή· η διοικητική καθημερινότητα της φθοράς.
Το ποίημα στη μετάφραση του Ερρίκου Σοφρά ακούγεται σαν διάγνωση:
Επίσημη η Κατάρρευση — δουλειά
Διαβόλου — αδιάκοπη κι αργή.
Επίσημη. Σαν να σου στέλνει έγγραφο το ίδιο το σύμπαν: «εγκρίνουμε την αποσύνθεσή σας». Και πράγματι, αυτός είναι ο κόσμος που ζούμε. Δεν μας ρίχνει μια μέρα· μας φθείρει μεθοδικά, σαν να εκτελεί πρόγραμμα.
Για όποιον έχει υπάρξει queer, αυτή η περιγραφή είναι οικεία. Δεν μας κατέστρεψε μια μοναδική στιγμή, μια μεγάλη σύγκρουση. Μας διέβρωσαν τα μικρά, τα καθημερινά. Το σχόλιο, η απόρριψη, η μόνιμη υποψία πως δεν χωράς. Δεν πέφτεις· σε κατεβάζουν χιλιοστό–χιλιοστό. Κι όταν κοιτάξεις πίσω, έχεις ήδη γλιστρήσει.
Αυτό είναι το σκληρό μάθημα της Dickinson: κανείς δεν χάνεται μονομιάς. Αργά γλιστράς στη συντριβή. Και όσο κι αν το ξέρουμε, πάντα μας ξαφνιάζει η στιγμή που το συνειδητοποιούμε. Η ποίηση της δεν προσφέρει παρηγοριά. Δεν υπάρχει happy end εδώ. Υπάρχει μόνο η ονομασία του τρόπου που χανόμαστε. Κι όμως, αυτή η ονομασία είναι ήδη σωτηρία. Γιατί στο κενό που σε καταπίνει, το να πεις «ναι, έτσι λειτουργεί» είναι η πιο καθαρή μορφή αντίστασης. Να μην αφήσεις τη φθορά να είναι ανώνυμη.
Η Dickinson ζούσε κλεισμένη σε τέσσερις τοίχους, κι έγραφε για την καθολική εμπειρία της φθοράς. Κι εμείς σήμερα, κλεισμένοι σε άλλους τοίχους — κοινωνικούς, πολιτικούς, queer — τη διαβάζουμε και νιώθουμε πως μιλά για μας. Γιατί η πτώση δεν είναι ποτέ δική μας μόνο. Είναι το σύστημα που μας θέλει αργά ρημαγμένους. Κι αν υπάρχει ένα κέρδος, είναι ότι η ποίηση το φωνάζει καθαρά.
Η συντριβή δεν θα είναι ποτέ θεαματική. Θα είναι οργανωμένη. Και ακριβώς γι’ αυτό, η τέχνη και η τέχνη της αληθινής ζωής γίνεται το μόνο μας καταφύγιο.
*Η νέα καμπάνια του Karl Lagerfeld βάζει την Paris Hilton να ντυθεί… Karl Lagerfeld/
(groundbreaking-not που θα΄λεγε και η Αννούλα η Wintour)
Ο άνθρωπος που επέβαλε το «no carbs, no smile, no mercy» style guide, σηκώνεται από τον τάφο του και βρίσκει τον εαυτό του σε σώμα Y2K Barbie που μυρίζει vodka–Red Bull και fake tan. Αγάπη μου, αυτό δεν είναι καμπάνια είναι séance με Swarovski.
Karl (σηκώνει το φάντασμα-γάντι του): Και εγώ απόψε ντύθηκα Paris Hilton. Βρήκα το μυαλό μου, το έβγαλα, και το άφησα στο Uber.
Η Paris, το αιώνιο «χαζό κορίτσι» που όλοι χλεύαζαν ενώ εκείνη γέμιζε λογαριασμούς, φοράει το λευκό κολάρο σαν να πηγαίνει σε drag brunch και τα μαύρα γάντια σαν να πρόκειται να σε χαστουκίσει επειδή έβαλες λάθος φίλτρο στο Instagram.
Karl: Darling, η μόνη φτώχεια που με τρόμαζε ήταν η δική σου καριέρα τραγουδίστριας.
Δεν τον τιμά· τον κάνει RuPaul’s Snatch Game. Το «Kaiser» της μόδας γίνεται το punchline ενός meme με glitter caption.
Karl (χαμογελά σαρκαστικά): Το μόνο iconic κομμάτι που άφησες στην ιστορία είναι το sex tape σου
Η ειρωνεία; Ό,τι κάποτε παρουσιαζόταν σαν απροσπέλαστο, τώρα το φοράει η Paris με το ίδιο ύφος που θα διαφήμιζε detox tea στο TikTok. Η μόδα τρώει τα παιδιά της και εδώ τα σερβίρει σε silver platter με truffle oil.
(το κοινό ουρλιάζει “Ooooh!”)
Karl: Τουλάχιστον η Choupette έχει περισσότερη προσωπικότητα από εσένα σε τρία reality shows.
Κι εκείνη, με το trademark deadpan βλέμμα–emoji που αρνείται να χαμογελάσει, μοιάζει να μας λέει: «Ο Karl δεν ήταν ποτέ τόσο iconic ώστε να μη χωρέσει σε outfit.
(χειροκρότημα, κάποιος φωνάζει “Paris 1 – Karl 0!”)
Karl (εκνευρισμένος): Χωρίς εμένα, δεν θα υπήρχε “high fashion”!
Και darling, σήμερα το outfit είμαι εγώ. Χωρίς καν να κουνήσω το στόμα μου.»
Αυτό είναι το πραγματικό φάντασμα: όχι ο Karl, ούτε η Paris. Αλλά μια μόδα που έχει μείνει χωρίς ψυχή, και παριστάνει πως ζει μέσα από τα δικά της αντίγραφα.
*Δεν είναι η Πτώση Πράξη Μιας Στιγμής/
Χαράματα στη Ventura Boulevard. Ένα κορμί σχεδόν γυμνό. Μόνο εσώρουχο. Μόνο μπότες. Οι κάμερες γράφουν. Οι τίτλοι τρέχουν μπροστά από το ίδιο το βήμα: «overdose» «σύλληψη» «διασυρμός».
Κι ύστερα — το παράταιρο. Ένας ήχος. Ρυθμικός. Επίμονος.
Να–να–να.
Όχι τραγούδι. Όχι μελωδία. Μια γλώσσα σπασμένη που κάνει beat στον δρόμο. Glitch. Loop. Ο ρυθμός μιας πτώσης που δεν σκηνοθετήθηκε.
Δεν είναι η πρώτη φορά.Η κουλτούρα μας τρέφεται από σπασμένα σώματα. Η Winehouse, η Britney, τόσοι άλλοι. Αλλά εδώ το queer σώμα, το σώμα που έπρεπε να σημαίνει ορατότητα, τώρα σημαίνει ευθραυστότητα. Παραπάτημα.
Να–να–να.
Η κοινωνία το καταπίνει σαν επεισόδιο.
Το πλήθος χειροκροτεί τις κορυφές.
Μα χορταίνει μόνο με τις συντριβές.
Κι όσο πιο queer το σώμα, τόσο πιο πολύ το θέλουν σπασμένο.
Ο Lil Nas X δεν είναι μάρτυρας. Ούτε παρίας. Δεν χρειάζεται τέτοιο βάρος. Είναι άνθρωπος. Κι εκεί, στο πεζοδρόμιο της Ventura, μένει μια φιγούρα. Ένα κορμί που δεν κρύβει την πτώση του.
Και μια φωνή που γυρίζει σε κύκλο.
Να–να–να.
Το πιο ειλικρινές ρεφρέν της εποχής μας.
Cut.
Από τον Γκοντάρ ως την Hilton, η ταινία είναι πάντα ίδια:
Slow Ruin, starring Everyone.
