Η Ινδή συγγραφέας, δικηγόρος και ακτιβίστρια Banu Mushtaq έγραψε ιστορία κερδίζοντας το Διεθνές Βραβείο Booker για την ανθολογία διηγημάτων Heart Lamp.
Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο γραμμένο στην Κανάντα – γλώσσα που ομιλείται στο νότιο ινδικό κρατίδιο Καρνατάκα – το οποίο κερδίζει το διεθνώς αναγνωρισμένο λογοτεχνικό βραβείο. Οι ιστορίες του Heart Lamp μεταφράστηκαν στα αγγλικά από την Deepa Bhasthi.
Μια γυναικεία φωνή από τη νότια Ινδία
Η ανθολογία περιλαμβάνει 12 διηγήματα που έγραψε η Mushtaq σε διάστημα τριών δεκαετιών, από το 1990 έως το 2023, αποτυπώνοντας με συγκίνηση και ευαισθησία τις δυσκολίες που βιώνουν οι μουσουλμάνες γυναίκες στη νότια Ινδία.
Κατά την ομιλία της στην τελετή απονομής, η Mushtaq ευχαρίστησε τους αναγνώστες «που άφησαν τα λόγια της να περιπλανηθούν στις καρδιές τους».
«Αυτό το βιβλίο γεννήθηκε από την πεποίθηση ότι καμία ιστορία δεν είναι ποτέ μικρή· ότι στο μωσαϊκό της ανθρώπινης εμπειρίας, κάθε νήμα κρατάει το βάρος του συνόλου», ανέφερε χαρακτηριστικά.
«Σε έναν κόσμο που συχνά προσπαθεί να μας διχάσει, η λογοτεχνία παραμένει ένας από τους τελευταίους ιερούς χώρους όπου μπορούμε να ζήσουμε μέσα στο μυαλό ο ένας του άλλου, έστω και για λίγες σελίδες», πρόσθεσε.
Η Deepa Bhasthi έγινε η πρώτη Ινδή μεταφράστρια που κερδίζει Διεθνές Βραβείο Booker. Όπως δήλωσε, ελπίζει ότι η νίκη αυτή θα ενθαρρύνει περισσότερες μεταφράσεις από και προς την Κανάντα και άλλες γλώσσες της Νότιας Ασίας.
Η βράβευση της Mushtaq ακολουθεί αυτή του Tomb of Sand της Geetanjali Shree το 2022, που είχε μεταφραστεί από τα Χίντι από την Daisy Rockwell.
Η νίκη της Mushtaq ανέδειξε ακόμη περισσότερο το έργο και τη ζωή της, που αντανακλούν τις κοινωνικές και πολιτισμικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στα διηγήματά της – προκλήσεις που συχνά πηγάζουν από τον θρησκευτικό συντηρητισμό και την πατριαρχία.
Η εφημερίδα Indian Express, σε κριτική της για το Heart Lamp, σημειώνει: «Σε μια λογοτεχνική κουλτούρα που ανταμείβει το θέαμα, το Heart Lamp επιμένει στην αξία της προσοχής – σε ζωές που βιώνονται στα άκρα, σε απαρατήρητες επιλογές, στη δύναμη που χρειάζεται απλώς για να επιμένεις. Αυτή είναι η ήσυχη δύναμη της Banu Mushtaq».
Η ζωή της Banu Mushtaq στην Ινδία: Από το περιθώριο στο προσκήνιο
Η Mushtaq μεγάλωσε σε μια μουσουλμανική γειτονιά στη νότια Καρνατάκα και, όπως τα περισσότερα κορίτσια της περιοχής, μελέτησε το Κοράνι στα Ουρντού. Ωστόσο, ο πατέρας της – κυβερνητικός υπάλληλος – ήθελε κάτι διαφορετικό για την κόρη του και την έγραψε σε σχολείο μοναστηριού, όπου η διδασκαλία γινόταν στην επίσημη γλώσσα του κράτους, την Κανάντα.
Παρότι αρχικά της ήταν ξένη, η Mushtaq αφιερώθηκε στο να μιλήσει άπταιστα την Κανάντα, που τελικά έγινε η γλώσσα της λογοτεχνικής της έκφρασης. Ξεκίνησε να γράφει στο σχολείο και επέλεξε να συνεχίσει τις σπουδές της, τη στιγμή που πολλές συνομήλικές της παντρεύονταν.
Η έκδοσή της ήρθε χρόνια αργότερα, σε μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο. Το πρώτο της διήγημα δημοσιεύτηκε ένα χρόνο μετά τον γάμο της – με δική της επιλογή – στα 26 της. Ωστόσο, τα πρώτα χρόνια της έγγαμης ζωής της σημαδεύτηκαν από έντονη ένταση και σύγκρουση.
Σε συνέντευξή της στη Vogue, δήλωσε: «Πάντα ήθελα να γράψω, αλλά δεν είχα τίποτα να γράψω γιατί ξαφνικά, μετά από έναν γάμο από έρωτα, μου είπαν να φορέσω μπούρκα και να αφοσιωθώ στις οικιακές εργασίες. Έγινα μητέρα που υπέφερε από επιλόχειο κατάθλιψη στα 29».
Σε άλλη συνέντευξη στο The Week, μίλησε για τη ζωή της μέσα στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού.
Ένα συγκλονιστικό επεισόδιο στάθηκε καθοριστικό: «Κάποτε, σε μια κρίση απελπισίας, έριξα λευκή βενζίνη πάνω μου, σκοπεύοντας να αυτοπυρποληθώ. Ευτυχώς, αυτός [ο σύζυγος] το κατάλαβε εγκαίρως, με αγκάλιασε και πήρε το κουτί με τα σπίρτα. Με παρακάλεσε, βάζοντας το μωρό μας στα πόδια μου λέγοντας: “Μην μας εγκαταλείπεις”».
Ινδία: Το έργο της Mushtaq και η θεματική της
Στο Heart Lamp, οι γυναικείοι χαρακτήρες της Mushtaq ενσαρκώνουν πνεύμα αντίστασης και ανθεκτικότητας. Όπως σημειώνει η Indian Express: «Στην κυρίαρχη ινδική λογοτεχνία, οι μουσουλμάνες γυναίκες συχνά ισοπεδώνονται σε μεταφορές – σιωπηλές πάσχουσες ή τροπάρια στο ηθικό επιχείρημα κάποιου άλλου. Η Mushtaq αρνείται και τα δύο. Οι χαρακτήρες της υπομένουν, διαπραγματεύονται και περιστασιακά αντιστέκονται – όχι με τρόπους που διεκδικούν τίτλους, αλλά με τρόπους που έχουν σημασία για τη ζωή τους».
Συνέχισε να εργάζεται ως ρεπόρτερ σε τοπικό ταμπλόιντ και συνεργάστηκε με το λογοτεχνικό και ακτιβιστικό κίνημα Bandaya, που επικεντρωνόταν στην κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη. Αργότερα εργάστηκε ως δικηγόρος για να στηρίξει την οικογένειά της.
Έχει δημοσιεύσει έξι συλλογές διηγημάτων, μία συλλογή δοκιμίων και ένα μυθιστόρημα, σε μια πορεία δεκαετιών. Το 2024, η αγγλική μετάφραση της συλλογής Haseena and Other Stories – που συγκέντρωνε πέντε συλλογές διηγημάτων της περιόδου 1990-2012 – κέρδισε το Βραβείο Μετάφρασης PEN.
Η τολμηρή γραφή της Mushtaq συχνά την έθετε στο στόχαστρο. Σε συνέντευξή της στην εφημερίδα The Hindu, ανέφερε πως το 2000 δέχθηκε απειλητικά τηλεφωνήματα όταν υποστήριξε δημόσια το δικαίωμα των γυναικών να προσεύχονται στα τζαμιά.
Εκδόθηκε φετφάς εναντίον της, ενώ ένας άνδρας αποπειράθηκε να της επιτεθεί με μαχαίρι – πριν τον σταματήσει ο σύζυγός της.
Παρά τις επιθέσεις, η Mushtaq δεν σταμάτησε να γράφει με ειλικρίνεια.
«Έχω αμφισβητήσει συνεχώς τις σοβινιστικές θρησκευτικές ερμηνείες. Αυτά τα ζητήματα είναι κεντρικά στο γράψιμό μου ακόμα και τώρα. Η κοινωνία έχει αλλάξει πολύ, αλλά τα βασικά ζητήματα παραμένουν τα ίδια. Παρόλο που το πλαίσιο εξελίσσεται, οι βασικοί αγώνες των γυναικών και των περιθωριοποιημένων κοινοτήτων συνεχίζονται», είπε στο The Week.
Κατά τη διάρκεια της πορείας της, η Mushtaq έχει τιμηθεί με αρκετά βραβεία, μεταξύ των οποίων το βραβείο της Ακαδημίας Karnataka Sahitya και το βραβείο Daana Chintamani Attimabbe.
Με πληροφορίες από BBC
