Η φαιντανίλη πυροδότησε τη χειρότερη κρίση ναρκωτικών που έχει βιώσει ποτέ η Δύση. Τώρα, ένα ακόμη πιο επικίνδυνο ναρκωτικό προκαλεί χάος με ρυθμούς που οι αρχές δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν.
Ο νέος κίνδυνος είναι μια νέα γενιά εξαιρετικά ισχυρών συνθετικών οπιοειδών, γνωστών ως νιταζίνες, που συχνά είναι πολύ ισχυρότερες από τη φαιντανίλη. Οι νιταζίνες έχουν ήδη προκαλέσει εκατοντάδες θανάτους στην Ευρώπη και θέτουν σε συναγερμό τις διωκτικές αρχές και τους επιστήμονες, οι οποίοι αγωνίζονται να τις ανιχνεύσουν στην αγορά και να περιορίσουν τη διάδοσή τους.
Οι ουσίες αυτές, που κατά κύριο λόγο προέρχονται από την Κίνα, είναι τόσο ισχυρές που ακόμη και ελάχιστα ίχνη μπορεί να προκαλέσουν θανατηφόρα υπερδοσολογία. Έχουν ανιχνευθεί αναμεμειγμένες με ηρωίνη και ψυχαγωγικά ναρκωτικά, πλαστά παυσίπονα και αγχολυτικά φάρμακα. Ο τεράστιος κίνδυνος τους μόλις τώρα αρχίζει να γίνεται πλήρως κατανοητός από τις αρχές.
Η Ευρώπη, που μέχρι πρότινος απέφευγε μια πανδημία οπιοειδών όπως αυτή στις ΗΠΑ, βρίσκεται πλέον στην πρώτη γραμμή, καθώς οι νιταζίνες εισχωρούν σε μεγάλες αγορές ηρωίνης και οπιοειδών, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Βαλτικές χώρες. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, τουλάχιστον 400 άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο πέθαναν από υπερδοσολογίες με νιταζίνες σε διάστημα 18 μηνών έως τον Ιανουάριο του 2025.
«Πρόκειται πιθανώς για τη μεγαλύτερη κρίση δημόσιας υγείας για τους χρήστες ναρκωτικών στο Ηνωμένο Βασίλειο από την εποχή της κρίσης AIDS της δεκαετίας του 1980», δήλωσε η Βίκι Μαρκιέβιτς, διευθύντρια του οργανισμού Change Grow Live. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι οι περισσότεροι χρήστες λαμβάνουν νιταζίνες χωρίς να το γνωρίζουν, καθώς αποτελούν ακούσια ρύπανση σε άλλα ναρκωτικά. Η Εθνική Υπηρεσία Καταπολέμησης του Εγκλήματος του Ηνωμένου Βασιλείου προειδοποιεί πως «ποτέ δεν ήταν πιο επικίνδυνη η χρήση ναρκωτικών», εν μέρει εξαιτίας των νιταζινών.
Στις ΗΠΑ, όπου η φαιντανίλη κυριαρχεί στην αγορά οπιοειδών, οι νιταζίνες έχουν ανιχνευθεί σε τουλάχιστον 4.300 κατασχέσεις από το 2019, συνήθως σε μίγματα με φαιντανίλη, οδηγώντας σε δεκάδες θανάτους. Ωστόσο, η καταγραφή είναι περιορισμένη, με πολλές τοξικολογικές εξετάσεις να μην περιλαμβάνουν ανίχνευση νιταζινών. Η Υπηρεσία Καταπολέμησης Ναρκωτικών (DEA) προειδοποιεί ότι τα μεξικανικά καρτέλ μπορεί να εκμεταλλευτούν τις σχέσεις τους με προμηθευτές της Κίνας για να φέρουν νιταζίνες στην Αμερική.
Τα πιο κοινά νιταζίνες του δρόμου είναι 50 έως 250 φορές ισχυρότερες από την ηρωίνη ή έως και πέντε φορές ισχυρότερες από τη φαιντανίλη. Πιθανώς να διακινούνται ακόμα πιο ευρέως από ό,τι δείχνουν οι επίσημες στατιστικές, λόγω περιορισμένων ελέγχων. Οι αρχές εκτιμούν ότι τα επίσημα δεδομένα θανάτων υποεκτιμούν δραματικά το πρόβλημα.
Το καλοκαίρι του 2023, αστυνομικοί ενημέρωσαν την Αν Τζακς στη Βόρεια Ουαλία ότι ο 23χρονος γιος της, Αλέξ Χάρπουμ, βρέθηκε νεκρός. Οι αρχικές εξετάσεις απέδωσαν τον θάνατο σε αιφνίδιο καρδιακό επεισόδιο, αλλά η μητέρα, αμφισβητώντας την επίσημη αιτία, ζήτησε έλεγχο για νιταζίνες στα φάρμακα του γιου της. Επτά μήνες μετά, επιβεβαιώθηκε ότι οι χαπιές του ήταν μολυσμένες με το ισχυρό αυτό οπιοειδές.
Η περίπτωση του Χάρπουμ δεν είναι μοναδική. Οι νιταζίνες έχουν βρεθεί τόσο σε ηρωίνη όσο και σε ναρκωτικά πάρτι (κοκαΐνη, κεταμίνη, εκστάσι), παράνομα ρινικά σπρέι και ηλεκτρονικά τσιγάρα, καθώς και σε φάρμακα όπως Xanax και Valium. Τον Μάιο του 2025, δύο νεαροί στο Λονδίνο πέθαναν μετά από χρήση, κατά τις αρχές, οξυκωδόνης που περιείχε νιταζίνες.
Οι διακινητές δεν έχουν σκοπό να σκοτώσουν τους πελάτες τους, όμως η παγκόσμια διακίνηση ναρκωτικών οδηγεί σε διακίνηση όλο και πιο ισχυρών ουσιών, καθώς η μεταφορά μικρότερων ποσοτήτων καθιστά τις παράνομες συναλλαγές πιο εύκολες.
Ο Τσάρλς Γιέιτς, αναπληρωτής διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Καταπολέμησης Εγκλήματος στο Ηνωμένο Βασίλειο, επισημαίνει πως το κίνητρο των εμπόρων είναι η απληστία: αγοράζουν φθηνά τις ισχυρές νιταζίνες και τις αναμειγνύουν με ουσίες όπως καφεΐνη και παρακεταμόλη για να ενισχύσουν το προϊόν και τα κέρδη τους.
Οι νιταζίνες πλήττουν επίσης τη Δυτική Αφρική μέσω του kush, ενός συνθετικού ναρκωτικού που έχει σκοτώσει χιλιάδες και προκάλεσε εθνικές εκτάκτου ανάγκης σε Σιέρα Λεόνε και Λιβερία.
Ο ειδικός σε συνθετικά οπιοειδή Άνταμ Χόλαντ εξηγεί πως οι νιταζίνες μπορούν να παραχθούν με χημικά εύκολα προσβάσιμα, ακόμα και σε υπόγεια εργαστήρια. Λόγω της ισχύος τους, απαιτείται μικρή ποσότητα για να περάσει στην αγορά, γεγονός που διευκολύνει το λαθρεμπόριο. Προμηθευτές στην Κίνα διαθέτουν νιταζίνες ελεύθερα σε διαδικτυακές αγορές, χρησιμοποιώντας προφίλ νεαρών γυναικών, τηλεφωνικούς αριθμούς και διευθύνσεις συνδεδεμένες με Κίνα ή Χονγκ Κονγκ. Τα ναρκωτικά εμφανίζονται ως «χημικά έρευνας» ή ονομαστικά ως νιταζίνες.
Στην αγοραπωλησία TradeKey με έδρα το Πακιστάν, περίπου 100 προφίλ πωλούν ποικιλίες νιταζινών, όπως η ετονιταζίνη, που είναι 15 φορές ισχυρότερη της φαιντανίλης. Προμηθευτές υπόσχονται αποστολές στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, με παρακάμψεις των τελωνείων. Η TradeKey δηλώνει μηδενική ανοχή στις πωλήσεις αυτών των ουσιών και συνεργάζεται με τις αρχές, έχοντας μπλοκάρει εκατοντάδες λογαριασμούς. Οι νιταζίνες δεν έχουν εγκριθεί ποτέ για ιατρική χρήση στην Ευρώπη. Αν και πρωτοαναπτύχθηκαν τη δεκαετία του 1950 απαντώνται σποραδικά μέχρι πρόσφατα. Από το 2019 η εξάπλωσή τους στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ επιταχύνεται, με δεκάδες θανάτους, ακόμα και ανάμεσα σε έμπειρους χρήστες. Στη Σκωτία, με τον υψηλότερο στην Ευρώπη ρυθμό θανάτων από υπερδοσολογία, έχουν καταγραφεί 150-200 θάνατοι σε δύο χρόνια που εμπλέκουν νιταζίνες. Ένας ειδικός σημειώνει πως είναι σαν να προσπαθείς να αναμείξεις αλάτι με άμμο σε παραλία – είναι αδύνατο να γίνει ομοιόμορφα.
Η Ευρώπη ξέφυγε από την κρίση της φαιντανίλης των ΗΠΑ χάρη σε διαφορετικές ιατρικές πρακτικές, αλλά τώρα αντιμετωπίζει μια νέα απειλή παράλληλη με την αμερικανική εμπειρία, καθώς τα καρτέλ ακολουθούν τις νιταζίνες. Παρόλο που σήμερα οι νιταζίνες διακινούνται κυρίως από μεμονωμένους μεσάζοντες, η Ευρώπη φιλοξενεί διεθνείς εγκληματικές συμμορίες που θα μπορούσαν να επεκταθούν σε μεγαλύτερη κλίμακα. Σύμφωνα με ειδικούς, αν οργανωμένες εγκληματικές ομάδες, όπως αυτές της Αλβανίας, Τουρκίας, Ιταλίας ή Μεξικού, ξεκινήσουν μαζική διακίνηση νιταζινών, η ηπειρωτική Ευρώπη θα βιώσει καταστροφική κρίση υγείας.
Η απαγόρευση καλλιέργειας παπαρούνας στο Αφγανιστάν το 2022, που προμήθευε το 90% της παγκόσμιας ηρωίνης, αυξάνει το ρίσκο έλλειψης ηρωίνης και στροφή προς πιο επικίνδυνες ουσίες όπως οι νιταζίνες και η συνθετική μεθαμφεταμίνη. Η μικρή Εσθονία έχει ήδη βιώσει τον αντίκτυπο: μετά την απαγόρευση παπαρούνας το 2000 από τους Ταλιμπάν, η αγορά κατακλύστηκε από φαιντανίλη με ταχύτατη αύξηση θανάτων. Σήμερα πάνω από το 50% των θανάτων από ναρκωτικά σχετίζεται με νιταζίνες. Όταν παρτίδες μολυσμένες με νιταζίνες φτάνουν στην αγορά, προκαλούν συχνά υπερδοσολογίες κατά ομάδες. Τον χειμώνα του 2024, περίπου 80 άνθρωποι χρειάστηκαν ιατρική βοήθεια στο Δουβλίνο σε ένα σαββατοκύριακο. Τον Μάρτιο του 2025, 31 χρήστες υπερδοσολογήθηκαν σε λίγες μέρες στο Camden, βόρεια του Λονδίνου.
Η Τίνα Χάρις, 41 ετών, μακροχρόνια χρήστρια ηρωίνης, αγόρασε ένα πακέτο αξίας 5 λιρών που νόμιζε φαιντανίλη. Ο πωλητής την προειδοποίησε ότι είναι ισχυρό, αλλά εκείνη τον αγνόησε. Μετά τη χρήση λιποθύμησε και σώθηκε μόνο χάρη σε φίλο που της έδωσε ναλοξόνη, το αντίδοτο σε υπερδοσολογία οπιοειδών. Η Χάρις έχει σώσει δύο φίλους από θάνατο δίνοντάς τους ναλοξόνη και καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση (CPR). Παρά τον φόβο της, δηλώνει αδύνατη την απεξάρτηση.
«Είναι παγίδα του διαβόλου», λέει με θλίψη.
Με πληροφορίες από Wall Street Journal
