Με το φιτίλι στη Μέση Ανατολή να καίει πλέον έντονα, η παγκόσμια ναυτιλία βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο της γεωπολιτικής καταιγίδας. Η διελκυστίνδα Ιράν – Ισραήλ απειλεί να ανατρέψει την εύθραυστη ισορροπία στην περιοχή και να φέρει στην επιφάνεια τους πιο σκοτεινούς εφιάλτες των παγκόσμιων αγορών: τον κίνδυνο ενεργειακής ασφυξίας και ναυτιλιακής αποσταθεροποίησης.
Το φάντασμα των Στενών του Ορμούζ
Τα Στενά του Ορμούζ, αυτή η στενή υδάτινη λωρίδα που ενώνει τον Περσικό Κόλπο με τον Κόλπο του Ομάν, διεκδικούν σήμερα, ξανά, τον τίτλο του «σημείου μηδέν» του παγκόσμιου εμπορίου ενέργειας, μετά τα όσα έζησε ο πλανήτης το 2024 και τις επιθέσεις σε πλοία.
Περίπου ένα στα πέντε βαρέλια πετρελαίου παγκοσμίως διέρχεται από το σημείο αυτό. Οποιαδήποτε απόπειρα αποκλεισμού ή περιορισμού της διέλευσης θα αποτελούσε casus belli για τη διεθνή κοινότητα και θα προκαλούσε μια οικονομική ανάφλεξη άνευ προηγουμένου.
Ο βασικός φόβος των αγορών και των κυβερνήσεων είναι η αποσταθεροποίηση των ροών πετρελαίου από τον Περσικό Κόλπο. Ήδη, η γεωστρατηγική σημασία των Στενών του Ορμούζ -από όπου διέρχεται περίπου το 26% της παγκόσμιας διακίνησης πετρελαίου- εγείρει σενάρια ανατιμήσεων, με προβλέψεις για εκτίναξη της τιμής του αργού πετρελαίου ακόμη και άνω των 80 δολαρίων ανά βαρέλι.
Οι επιπτώσεις στις τιμές καυσίμων μεταφοράς, παραγωγής και θέρμανσης αναμένεται να είναι άμεσες, ιδιαίτερα στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) υπενθυμίζει ότι σε αντίστοιχες κρίσεις των ετών 2023 και 2024, καταγράφηκαν αυξήσεις πληθωρισμού έως και 1% στις προηγμένες οικονομίες, ενώ το παγκόσμιο ΑΕΠ συρρικνώθηκε από 0,2% έως 1%.
Στο πεδίο του διεθνούς εμπορίου και των θαλάσσιων μεταφορών, η αβεβαιότητα οδηγεί σε καθυστερήσεις, επαναδρομολογήσεις πλοίων και αύξηση ασφαλίστρων. Οι απειλές για επιθέσεις σε εμπορικά πλοία, οι αποκλεισμοί διαύλων και η ανακατεύθυνση ναυτιλιακών οδών από τη Διώρυγα του Σουέζ στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, δημιουργούν σημαντική επιβάρυνση στο κόστος των logistics και στις τιμές των εισαγόμενων πρώτων υλών, σιτηρών και πετροχημικών προϊόντων.
Οι χρηματιστηριακές αγορές αντανακλούν την ένταση επί του πεδίου, με πτώση των τιμών των μετοχών -ιδίως στους κλάδους με υψηλή εξάρτηση από την ενέργεια- και την άνοδο των τιμών του χρυσού και του δολαρίου, που λειτουργούν ως «ασφαλή καταφύγια». Την ίδια στιγμή, τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών δέχονται ισχυρές πιέσεις, ενώ το επενδυτικό κλίμα παγώνει λόγω του φαινομένου «risk-off», που μεταφράζεται σε αναβολές επενδύσεων, μείωση τουριστικών ροών, αύξηση κοινωνικών δαπανών και ενίσχυση της αμυντικής χρηματοδότησης.
Η Polymarket, πλατφόρμα προβλέψεων, δίνει ήδη πιθανότητα 33% για κλείσιμο των Στενών εντός του 2025 – ένα νούμερο που πριν από λίγους μήνες θα φάνταζε αδιανόητο. Η Clarksons Securities, κορυφαίος αναλυτής της ναυτιλιακής αγοράς, σημειώνει με σαφήνεια ότι η απλή εικόνα κινδύνου αρκεί για να αναδιαμορφώσει τις αγορές, πολύ πριν χαθεί έστω και ένα βαρέλι.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται – με νέα ένταση
Οι αναλυτές σπεύδουν να ξετυλίξουν τα μαθήματα της Ιστορίας. Από την Ιρανική Επανάσταση του 1979 και τον Πόλεμο Ιράν-Ιράκ, μέχρι την εισβολή στο Κουβέιτ το 1990, το μοτίβο είναι γνώριμο: η απειλή διακοπής εφοδιασμού οδηγεί σε άνοδο τιμών, αποθεματοποίηση, αύξηση των ναύλων και αγωνιώδη αναζήτηση πλωτής αποθήκευσης.
Ο Frode Morkedal της Clarksons υπενθυμίζει το παλιό ρητό της αγοράς: «Όταν πέφτουν πυροβολισμοί, αγοράζουμε πλοία». Τα ασφάλιστρα εκτινάσσονται, τα διαθέσιμα πλοία μειώνονται και οι ναυλωτές σπεύδουν να εξασφαλίσουν χωρητικότητα. Ο φόβος -όχι το γεγονός- είναι ο καταλύτης.
Δεξαμενόπλοια και LNG στη σκιά των όπλων
Ο Γιάννης Παργανάς της Intermodal ανέφερε ότι τα ναύλα των πλοίων καταγράφουν θετική πορεία όταν είναι σε εξέλιξη πολεμική σύγκρουση, ιδιαίτερα στα δεξαμενόπλοια αλλά και στα containerships. Τα μεγάλα δεξαμενόπλοια τύπου VLCC και τα LNG carriers ήδη σημειώνουν ράλι, ενώ στην αγορά LPG, η ενδεχόμενη εξαφάνιση του ιρανικού «σκιώδους στόλου» θα μπορούσε να εκτοξεύσει τα ημερήσια ναύλα στα 100.000 δολάρια.
Παράλληλα, η αποδυνάμωση της μεταφοράς φυσικού αερίου, ειδικά αν επηρεαστούν οι εξαγωγές του Κατάρ, κρούει καμπανάκι στην Κίνα, η οποία βασίζεται σε ποσοστό 24% στις προμήθειες LNG από το εμιράτο.
Ηλεκτρονικός πόλεμος στον Κόλπο
Το Bloomberg αποκάλυψε ότι το περασμένο Σαββατοκύριακο πάνω από 900 πλοία παρουσίασαν προβλήματα πλοήγησης, λόγω ηλεκτρονικών παρεμβολών GPS, προερχόμενων -κατά το JMIC- από το ιρανικό λιμάνι Μπαντάρ Αμπάς. Πλοία πλέουν σε «ζιγκ ζαγκ», εμφανίζονται στην… ξηρά, και βασίζονται πλέον σε πυξίδες και οπτικά σήματα – εικόνες που θυμίζουν πολεμικές συνθήκες άλλων εποχών.
Η UKMTO προειδοποιεί για «κλιμακούμενη απειλή» στον Περσικό Κόλπο, με σοβαρές συνέπειες για την ασφάλεια και τις ασφαλιστικές καλύψεις των πλοίων.
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί παγωμένη. Ο Richard Nephew, πρώην αξιωματούχος του State Department και ειδικός σε θέματα κυρώσεων κατά του Ιράν, δήλωσε πως «αν ο στόχος του Ισραήλ είναι η αλλαγή καθεστώτος, τότε θα πληγούν διυλιστήρια, αγωγοί και βασικές ενεργειακές υποδομές». Και όπως επανέλαβε: «Αν δεν μπορούμε να εξάγουμε πετρέλαιο, τότε κανείς δεν θα εξάγει».
Στον αντίποδα, η Oxford Analytica, διά στόματος της Dr. Laura James, υπενθυμίζει ότι το Ιράν δεν έχει συμφέρον από μια πλήρη ρήξη. Μια παγκόσμια ενεργειακή κρίση θα αποξένωνε την Τεχεράνη από Άραβες συμμάχους και αγορές όπως η Κίνα. «Η διπλωματία παραμένει αναγκαία βαλβίδα ασφαλείας», τονίζει.
Οι μετοχές ναυτιλιακών κολοσσών ήδη καταγράφουν άνοδο. Στο χρηματιστήριο του Όσλο, η Frontline και η Hafnia ενισχύθηκαν άνω του 3%. Στην Ασία, η Shandong International Transportation Corp. κινείται επίσης ανοδικά.
Η Clarksons προειδοποιεί ότι «οι ναυτιλιακές μετοχές ξεκίνησαν από χαμηλές αποτιμήσεις. Αν η ιστορία αποτελεί οδηγό, είναι έτοιμες να υπεραποδώσουν». Όσο οι φόβοι κυριαρχούν, τόσο η αγορά ποντάρει στον… κίνδυνο.
Το κόστος μιας σπίθας
Η ελληνική ναυτιλία βρίσκεται σε επιφυλακή για τον κίνδυνο επιθέσεων σε περιοχές όπως τα Στενά του Ορμούζ και η Ερυθρά Θάλασσα. Τυχόν rerouting των πλοίων θα επιφέρει αυξημένα κόστη λειτουργίας, εκτιμώμενα στα 300-500 εκατ. ευρώ, και πιθανή μείωση 1% στα έσοδα του ελληνόκτητου στόλου. Η επιβάρυνση αυτή αφορά άμεσα την απρόσκοπτη ροή εμπορευμάτων από την Ασία προς την Ευρώπη μέσω Σουέζ, γεγονός κρίσιμο για τη μεταποίηση, το λιανικό εμπόριο και την εφοδιαστική αλυσίδα.
Στο εμπόριο, το αυξημένο κόστος εισαγωγών, η επιβάρυνση των logistics και οι καθυστερήσεις στις παραδόσεις αναμένεται να προκαλέσουν απώλειες κύκλου εργασιών 200-300 εκατ. ευρώ, ενώ η αύξηση του κόστους των εισαγόμενων προϊόντων από την Ασία εκτιμάται μεταξύ +5% και +7%, επηρεάζοντας τον πληθωρισμό.
Επιπλέον, η εξάρτηση της Ελλάδας από τις εισαγωγές ενέργειας σημαίνει ότι ακόμη και μια αύξηση 20% στις τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου θα απαιτήσει πρόσθετες δαπάνες ύψους 1 δισ. ευρώ για ενεργειακές εισαγωγές.
Οι συνολικές οικονομικές απώλειες για την Ελλάδα σε περίπτωση τρίμηνης διάρκειας της έντασης εκτιμώνται από το ΕΒΕΠ στα 2,1 έως 2,6 δισ. ευρώ, με ποσοστιαία επίπτωση -1% στο ΑΕΠ. Παράλληλα, εκτιμάται πιθανή μείωση 10%-15% στις αφίξεις τουριστών κατά τους θερινούς μήνες, προκαλώντας απώλειες της τάξης των 600-800 εκατ. ευρώ και μείωση έως 6% στα ετήσια τουριστικά έσοδα.
Ο πρόεδρος του ΕΒΕΠ, κ. Βασίλης Κορκίδης, σε δήλωσή του στην ΕΡΤ, υπογράμμισε: «Λόγω της θερινής περιόδου, η οικονομία μας σίγουρα επηρεάζεται άμεσα. Ο τουρισμός μας ενδέχεται να δεχθεί σοβαρό πλήγμα σε last-minute κρατήσεις, αφού πρόκειται για ευαίσθητο τομέα στην “αντίληψη ασφάλειας”. Η ενεργειακή αναστάτωση επηρεάζει το κόστος της παραγωγής μας, που είναι και ο μεγαλύτερος οικονομικός αποδέκτης ενέργειας, λόγω της εξάρτησής μας από εισαγωγές. Το εμπόριο και η βιομηχανία επίσης επηρεάζονται σημαντικά από το κόστος της ενέργειας, την αύξηση του μεταφορικού κόστους, των καθυστερήσεων παραλαβής και παράδοσης, καθώς και για λόγους ασφαλείας στις υπηρεσίες logistics. Η Ελλάδα δέχεται γεωπολιτική και διπλωματική πίεση, αλλά πιστεύω πως γνωρίζει πώς να κρατήσει ισορροπίες και να διαχειριστεί τον ρόλο της ως ενεργειακός και γεωπολιτικός κόμβος. Μακάρι να μείνουμε στα σενάρια και η κρίση να αποκλιμακωθεί, όσο είναι ακόμα διαχειρίσιμη»
Πηγή: skai.gr
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
