Μισόν αιώνα μετά την κυκλοφορία του «Αγίου Δισκοπότηρου» των Monty Python, οι πρωταγωνιστές της ταινίας αναπολούν τις ελευθερίες αλλά και τους περιορισμούς που την διαμόρφωσαν.
Το «Monty Python and The Holy Grail» εξακολουθεί να τιμάται ως μία από τις καλύτερες κωμωδίες που έχουν προβληθεί ποτέ στο σινεμά, 50 χρόνια μετά την κυκλοφορία της τον Απρίλιο του 1975 [οπότε και προβλήθηκε και στην Ελλάδα με τον τίτλο «Οι Ιππότες της Ελεεινής Τραπέζης» ή το «Αδελφάτο των Ιπποτών της Ελεεινής Τραπέζης»].
Ο Terry Gilliam, ο οποίος συν-σκηνοθέτησε την ταινία μαζί με τον Terry Jones, πιστεύει ότι ξέρει γιατί. «Κάθε φορά που τη βλέπω, είμαι εντελώς συγκλονισμένος από το πόσο απίστευτα υπέροχη είναι», λέει ο Gilliam μιλώντας στο BBC. «Είναι ακόμα τόσο αστεία και μου αρέσουν τα πάντα σε αυτήν».
Η κωμική ομάδα των Monty Python εμφανίστηκε για πρώτη φορά μαζί στην τηλεόραση σε μια σειρά του BBC, το Monty Python’s Flying Circus, το 1969. Πέντε από τα έξι μέλη – ο Terry Jones, ο Graham Chapman, ο John Cleese, ο Eric Idle και ο Michael Palin – είχαν ήδη προϋπηρεσία στις φοιτητικές κωμικές λέσχες των πανεπιστημίων της Οξφόρδης και του Κέιμπριτζ.
Ο έκτος, ο Gilliam, είχε μετακομίσει στο Ηνωμένο Βασίλειο από τις ΗΠΑ και σχεδίαζε κινούμενα σχέδια που συνέδεαν τα σουρεαλιστικά σκετς. Το 1971, μερικά από αυτά τα σκετς ξαναγυρίστηκαν και συγκεντρώθηκαν σε μια ταινία, με τίτλο «And Now for Something Completely Different», αλλά οι Python είχαν φιλοδοξίες να γυρίσουν μια ταινία μεγάλου μήκους – ή τουλάχιστον κάποιοι από αυτούς είχαν.
«Δεν υπήρχε ομοφωνία»
«Δεν ήταν καθόλου ομόφωνη η άποψη ότι θα έπρεπε να κάνουμε μια ταινία μετά την τηλεοπτική σειρά», λέει στο BBC ο Palin. «Ο John έκανε το Fawlty Towers, ο Eric έκανε το Rutland Weekend Television, αλλά οι δύο Terrys ήθελαν να σκηνοθετήσουν μια ταινία, και μου άρεσε επίσης ο κινηματογράφος, οπότε αυτός ήταν ο μόνος δρόμος που μπορούσαμε να πάρουμε τότε. Καμία άλλη τηλεοπτική σειρά δεν είχε, απ’ όσο γνωρίζω, μεταπηδήσει στον κινηματογράφο, αλλά είπαμε να το δοκιμάσουμε».
Ο Πέιλιν αναφέρει ότι αυτός και ο Τζόουνς είχαν κάνει μια σειρά ιστορικών σκετς πριν από τους Python, το «The Complete and Utter History of Britain». Ωστόσο, δεν ήταν αυτός ο λόγος για τον οποίο η ομάδα επέλεξε να χτίσει την πρώτη της κανονική κινηματογραφική ταινία μεγάλου μήκους γύρω από τον βασιλιά Αρθούρο και τους ιππότες της στρογγυλής τραπέζης.
«Έπρεπε να κάνουμε κάτι που θα χρησιμοποιούσε και τους έξι μας», λέει ο Πέιλιν, «και φυσικά η Στρογγυλή Τράπεζα ήταν το τέλειο πρότυπο για αυτό, επειδή ο καθένας μας μπορούσε να υποδυθεί έναν από τους ιππότες.
Και επίσης επειδή ο θρύλος του Αγίου Δισκοπότηρου ήταν κάτι που όλοι είχαν ακούσει, αλλά κανείς δεν ήξερε πραγματικά τίποτα γι’ αυτόν. Μπορούσες να δημιουργήσεις οποιοδήποτε είδος ιστορίας βασισμένο στην αναζήτηση του Δισκοπότηρου».
Όχι ότι οι Monty Python και το Άγιο Δισκοπότηρο επρόκειτο ποτέ να είναι μια απλή… και όχι μια απολύτως σουρρεαλιστική περιπέτεια του Αρθούρου.
Η ταινία είχε… ψευτο-σουηδικούς υπότιτλους, τα άμεσα αναγνωρίσιμα κινούμενα σχέδια του Gilliam, έναν λαγό σε ρόλο… Δούρειου Ίππου, τους ιππότες που λένε «Ni!», μια συζήτηση για το αν τα χελιδόνια είναι αρκετά δυνατά για να μεταφέρουν καρύδες και έναν σύγχρονο ιστορικό που εμφανίζεται για να σχολιάσει τη δράση πριν… σκοτωθεί από έναν περαστικό ιππότη.
Ήταν, με άλλα λόγια, μια αρκετά… προκλητική σεναριακή πρόταση, η οποία θα μπορούσε να είναι ο λόγος για τον οποίο το BBC επέλεξε τελικά να μην επενδύσει σε αυτήν.
Με τη βοήθεια του θεατρικού ιμπρεσάριου Michael White, οι Python κατέληξαν να εξασφαλίσουν κεφάλαια από κάποιες ασυνήθιστες πηγές, όπως οι Led Zeppelin, οι Pink Floyd και διάφορες δισκογραφικές εταιρείες.
«Λέω στον κόσμο: “Οι Led Zeppelin μας έδωσαν 50.000 λίρες – και κοιτάξτε πού βρίσκονται τώρα”.», σημειώνει ο Palin και ο Gilliam προσθέτει εμφατικά: «Δόξα τω Θεώ που υπήρχε και το rock’n’roll τότε. Αυτό είναι το μόνο που μπορώ να πω».
Το πλεονέκτημα αυτού του αντισυμβατικού συνόλου χρηματοδοτών, προσθέτει ο Gilliam, ήταν ότι η ομάδα είχε πλήρη δημιουργική ελευθερία.
«Κοιτάζοντας πίσω, μου φαινόταν πάντα πολύ αγνό αυτό που κάναμε. Προσπαθούσαμε απλώς να γελάσουμε, την ίδια στιγμή που λέγαμε ενδιαφέροντα πράγματα ή σοβαρά πράγματα. Δεν υπήρχαν εξωτερικές δυνάμεις. Εμείς οι έξι μας, παίρναμε τις τελικές αποφάσεις και αυτό είναι κάτι σπάνιο».
Το μειονέκτημα της ταινίας ήταν ότι, σύμφωνα με τα λόγια του Palin, ο προϋπολογισμός της ταινίας ήταν μικρότερος από 300.000 λίρες Αγγλίας (400.000 ευρώ). Και καθώς αυτό το ποσό δεν ήταν μεγάλο για μια ταινία που διαδραματίζεται στη μεσαιωνική Βρετανία, η ομάδα έπρεπε να είναι εφευρετική.
Για παράδειγμα, δεν είχαν την πολυτέλεια να έχουν άλογα, οπότε ο βασιλιάς Αρθούρος (Γκρέιαμ Τσάπμαν) και οι άντρες του περπατούν με τα πόδια, με τους υπηρέτες πίσω τους να χτυπούν όλοι μαζί… καρύδες για να κάνουν τον θόρυβο των οπλών των αλόγων. Μια άλλη πανούργα λύση ήρθε όταν η άδεια της ομάδας για γυρίσματα σε διάφορα σκωτσέζικα κάστρα ακυρώθηκε την τελευταία στιγμή. Αντ’ αυτού, απλά τράβηξαν το κάστρο Doune κοντά στο Στίρλινγκ της Σκωτίας από πολλές διαφορετικές γωνίες, έτσι ώστε να φαίνεται ότι είναι ένα διαφορετικό κάστρο κάθε φορά.
Παρά τον περιορισμένο προϋπολογισμό της, ένας βασικός λόγος για τον οποίο η ταινία άντεξε είναι ότι μοιάζει με ένα αυθεντικό έπος εποχής, με ατμοσφαιρικά πλάνα που γυρίστηκαν στη Σκωτία.
«Ήμασταν απογοητευμένοι από τις τηλεοπτικές σειρές επειδή είχαν μάλλον κακά σκηνικά και κακό φωτισμό», λέει ο Gilliam για τον εαυτό του και τον Jones ως σκηνοθέτες, προσθέτοντας ότι «και οι δυο μας ήμασταν μεγάλοι θαυμαστές του Bruegel ως ζωγράφου και του Pasolini ως κινηματογραφιστή».
Ορισμένα μέλη της ομάδας «γκρίνιαζαν συνεχώς» για τα γυρίσματα σε εξωτερικούς χώρους, ειδικά όταν ενέσκηπτε η συνεχής και ασταμάτητη βροχή, λέει ο Gilliam. «Ο Mike ήταν μια χαρά, ο Terry ήταν μια χαρά, αλλά οι άλλοι απλά μισούσαν που φορούσαν αυτά τα άβολα κοστούμια».
Τελικά, οι δύο σκηνοθέτες πέτυχαν τον σκοπό τους και, όπως συμφωνούν αμφότεροι, η προσήλωση του Chapman στην αποτύπωση ενός περήφανου αλλά ελαφρώς εκνευρισμένου (με όλους και όλα) βασιλιά Αρθούρου ήρθε σε τέλεια αντίθεση με την σουρρεαλιστική ανοησία που ελάμβανε χώρα γύρω του. «Τα πάντα πάνω του ήταν απολύτως πιστευτά», λέει ο Γκίλιαμ.
Το Άγιο Δισκοπότηρο είχε βαθιές επιπτώσεις και στους ίδιους τους Python. Η επιτυχία της ταινίας έπεισε τον Gilliam ότι δεν ήταν απλώς ένας animator, αλλά ένας σκηνοθέτης, «επειδή οι τίτλοι τέλους το έλεγαν αυτό», όπως λέει σήμερα χαριτολογώντας.
Το Holy Grail όχι μόνο οδήγησε σε δύο ακόμη ταινίες, το Life Of Brian (1979) και Το νόημα της ζωής (1983), αλλά διασκευάστηκε από τους Idle και John Du Prez σε μια μακροχρόνια παράσταση στο Μπρόντγουεϊ, το Spamalot, που κέρδισε το βραβείο Tony για το καλύτερο μιούζικαλ το 2003.
Ακόμα πιο αξιοσημείωτο είναι ότι πολλές από τις φράσεις της ταινίας έχουν περάσει στην καθημερινή βρετανική αργκό: οι αποτυχημένοι βρετανοί πολιτικοί συγκρίνονται τακτικά με τον Μαύρο Ιππότη, ο οποίος είναι αποφασισμένος να συνεχίσει να πολεμά ακόμα και όταν του έχουν κόψει και τα 4 άκρα.
Αυτοί οι χαρακτήρες είναι τόσο διαχρονικοί, υποστηρίζει ο Gilliam, επειδή ακόμα και στο πιο γελοίο σημείο του, το χιούμορ των Monty Python «αφορά πραγματικούς ανθρώπους με πραγματικές συμπεριφορές», προσθέτοντας: «και η Βρετανία μοιάζει όλο και περισσότερο με τους χαρακτήρες στο “Άγιο Δισκοπότηρο”!».
Η ταινία έχει, αναμφισβήτητα, προσφέρει ευτυχία και σε πολλούς άλλους που την παρακολούθησαν από το 1975 μέχρι σήμερα. Οι Python δεν ήταν σε αναζήτηση του μυστικού της αθάνατης κωμωδίας, αλλά με κάποιο τρόπο έπεσαν πάνω σε αυτό το… Ιερό (κωμικό) Δισκοπότηρο.
«Νομίζω ότι οι Python ήταν η τέλεια χημική ισορροπία, οι έξι μας», λέει ο Gilliam. «Είμαστε όλοι πολύ διαφορετικοί, και το να βάλεις αυτούς τους έξι ανθρώπους στο ίδιο δωμάτιο είναι κάτι εξαιρετικό. Χωρίς κανέναν από εμάς, δεν ήταν το ίδιο. Όταν πέθανε ο Graham [το 1989], είχε ήδη αρχίσει να αλλάζει. Και με τον Terry Jones να έχει πεθάνει το 2020… οι άνθρωποι λένε, “Δεν θα ήταν υπέροχο για τους Python να ξαναβρεθούν και πάλι μαζί;” Όχι, θα ήταν άσκοπο να ξαναβρεθούμε μαζί. Δεν θα λειτουργούσε».
