Το πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσεται αυτή η εξωπραγματική ενδεχομένως σκέψη, σχετίζεται άμεσα με την ιστορική και πολιτική διαδρομή της Αλβανίας.
Στο πλαίσιο της παγκόσμιας «τρέλας» γύρω από τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, η Αλβανία δείχνει αποφασισμένη να εξετάσει πιο τολμηρές και πρωτοποριακές εφαρμογές, ακόμη και σε επίπεδο κρατικής διακυβέρνησης.
Η Αλβανία σκέφτεται την ΑΙ για κυβέρνηση
Ο πρωθυπουργός Έντι Ράμα, αναρτώντας τη δημόσια τοποθέτησή του σε συνέντευξη Τύπου τον περασμένο Ιούλιο, δεν απέκλεισε πλέον την ιδέα μιας… AI-ελεγχόμενης κυβέρνησης.
«Ένα απόγευμα, ίσως να έχουμε ακόμη και ένα υπουργείο που διευθύνεται εξ ολοκλήρου από τεχνητή νοημοσύνη, ώστε να μην υπάρχει νεποτισμός ή σύγκρουση συμφερόντων», δήλωσε, ενώ επισήμανε ότι σε θεωρητικό επίπεδο οι ψηφοφόροι θα μπορούσαν να εκλέξουν ένα αλγοριθμικό μοντέλο ως μέλος του υπουργικού συμβουλίου, κάνοντας την Αλβανία την πρώτη χώρα με εν δυνάμει εξ ολοκλήρου κυβερνητική ηγεσία από AΙ.
«Δεν διαφθείρεται και δεν σταματά να εργάζεται»
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο πρώην υπουργός Τοπικής Αυτοδιοίκησης Μπεν Μπλούσι τόνισε με απλότητα: «Οι κοινωνίες θα διοικούνται καλύτερα από την τεχνητή νοημοσύνη παρά από εμάς, γιατί δεν κάνει λάθη, δεν χρειάζεται μισθό, δεν διαφθείρεται και δεν σταματά να εργάζεται».
Η ρηξικέλευθη αυτή δήλωση υπογραμμίζει την πεποίθηση ότι η AI, ως διοικητικός φορέας, θα μπορούσε να ξεπεράσει τις χρόνιες νόσους της ανθρώπινης πολιτικής, όπως η διαφθορά και η αδράνεια.
Βέβαια, μέχρι σήμερα, αυτά τα σενάρια παραμένουν περισσότερο ρητορικά και θεωρητικά. Ωστόσο, η Αλβανία έχει ήδη εφαρμόσει τεχνολογικά συστήματα που ενσωματώνουν AI σε κρίσιμους τομείς της διοίκησης.
Σήμερα χρησιμοποιείται στη διαχείριση δημοσίων προμηθειών, κάτι που ζητά επίμονα η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και στην ανάλυση σε πραγματικό χρόνο των φορολογικών και τελωνειακών συναλλαγών προκειμένου να εντοπιστούν μη τυπικές κινήσεις.
Ένα ακόμα παράδειγμα είναι η παρακολούθηση μέσω drones και δορυφορικών συστημάτων, όπου η AI αποκαλύπτει παράνομες κατασκευές, παράτυπες επεκτάσεις σε παραλίες ή και φυτείες κάνναβης.
Η ιστορική και πολιτική διαδρομή της Αλβανίας
Το πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσεται αυτή η εξωπραγματική ενδεχομένως σκέψη, σχετίζεται άμεσα με την ιστορική και πολιτική διαδρομή της Αλβανίας. Η χώρα την περίοδο μετά το 1991, μετά από δεκαετίες ολοκληρωτισμού, βρέθηκε σε μια άμεση μετάβαση προς την ελεύθερη αγορά.
Η κυβέρνηση του Εργατικού Κόμματος προχώρησε σε ριζικές μεταρρυθμίσεις όπως την επιβολή ενιαίου εταιρικού φόρου 15%, τις ιδιωτικοποιήσεις δημόσιων υπηρεσιών μέσω αδιαφανών συνεργασιών, αλλά και την αποψίλωση κοινωνικών επιδομάτων. Αυτές οι αλλαγές δημιούργησαν ευνοϊκό έδαφος για την ανάπτυξη οργανωμένου εγκλήματος και διαφθοράς που άνθησε για δεκαετίες.
Συνεπώς, η σκέψη ότι μια AI-κυβέρνηση θα μπορούσε να «εκκαθαρίσει» το πολιτικό σύστημα φαίνεται, αν μη τι άλλο, αισιόδοξη – ωστόσο θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι, τουλάχιστον, δεν θα το επιβαρύνει περισσότερο.
Η αλβανικής καταγωγής επικεφαλής της Thinking Machines Lab.
Παράλληλα, η Αλβανία δείχνει όλο και πιο ενεργή στον παγκόσμιο τομέα της τεχνολογικής καινοτομίας, ιδίως μέσω των δεσμών της με την κορυφαία παραλλαγή της AI, την Thinking Machines Lab. Ίδρυμα της διεθνούς φήμης, η εταιρία συστάθηκε από την Αλβανίδα μηχανικό και πρώην τεχνολόγο διευθύντρια του OpenAI, Μίρα Μουράτι, η οποία συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη του ChatGPT, DALL-E και άλλων μοντέλων.
Η εταιρία της, το Thinking Machines Lab, έχει ήδη συγκεντρώσει ένα ασύλληπτο ποσό για τη φάση εκκίνησης – πάνω από 2 δισεκατομμύρια δολάρια, αποτιμώντας την εταιρία στα 12 δισεκατομμύρια, με επενδυτές όπως οι Andreessen Horowitz, Nvidia, AMD, Cisco, Accel και Jane Street.
Το πιο ενδιαφέρον όμως για την ίδια την Αλβανία είναι ότι η κυβέρνηση επένδυσε περίπου 10 εκατομμύρια δολάρια μέσω κονδυλίων από περιουσίες που είχαν κατασχεθεί, στο πλαίσιο μιας κίνησης που έχει συμβολικό αλλά και πρακτικό χαρακτήρα: η χώρα δείχνει ότι η τεχνολογία δεν είναι ξένη τάση, αλλά εθνική στρατηγική.
Η πρωτοβουλία του Ράμα αλλά και η ρηξικέλευθη θέση του Μπλούσι, κατά βάθος αντανακλούν βαθύτερες ανησυχίες για το κατά πόσο ένα διαφθαρμένο σύστημα μπορεί να μεταρρυθμίσει τον εαυτό του.
Η AI προσφέρεται να λειτουργήσει σαν «ουδέτερος διαιτητής», αλλά ταυτόχρονα εγείρει ερωτήματα: Ποιος σχεδιάζει και παρακολουθεί αυτούς τους αλγορίθμους; Πώς διασφαλίζεται η ακεραιότητα των δεδομένων και η ηθική λήψη αποφάσεων; Πόσο διαφανής και υπεύθυνη είναι μια AI που μπορεί να μη δέχεται, ή να μην ανταποκρίνεται στην ανθρώπινη λογοδοσία;
Η δήλωση της Jorida Tabaku, βουλευτού της αντιπολίτευσης, είναι αποκαλυπτική: υπογραμμίζει ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι εργαλείο, όχι θαύμα, και σε «λάθος χέρια» μπορεί να λειτουργήσει ως «ψηφιακή μάσκα για την ίδια παλιά διαφθορά». Παράλληλα, τονίζει ότι για να είναι αποτελεσματική τέτοια καινοτομία, πρέπει πρώτα να γίνει εκ βάθρων αναδόμηση του συστήματος διακυβέρνησης.
Πάντως, η Αλβανία γίνεται πεδίο ενός πρωτοφανούς δημόσιου διαλόγου: μήπως μια AI-κυβέρνηση – η οποία δεν συμμερίζεται ιδιοτελές συμφέρον, δεν είναι υποκείμενη σε κοινωνικές πιέσεις και δεν κοιμάται ποτέ – θα μπορούσε όντως να είναι πιο αποτελεσματική από τους ανθρώπους;
Και αν ναι, τι χρειάζεται για να την κάνει όχι φετίχ τεχνολογίας, αλλά ασφαλή και αξιοπρεπή ενσάρκωση της δημοκρατίας; Η χώρα επιλέγει να διερευνήσει τα άκρα της δυνατότητας, αλλά ο δρόμος από το θεωρητικό μοντέλο στην έμπρακτη, ορθή εφαρμογή παραμένει δύσβατος – και ακόμα πιο δύσβατος όταν συνοδεύεται από πολιτικό κόστος και ανάγκη διαφάνειας.
